Twentse landbouwgrond wordt uitgemijnd

Het NMI gaat de komende jaren grondonderzoek doen en pachters en perceeleigenaren begeleiden bij het uitvoeren van natuurinclusief beheer. Meest urgente onderdeel van het project is het tegengaan van uitspoeling. Dat betekent dat de fosfaatbeschikbaarheid op percelen met een hoge fosfaatoestand wordt verlaagd, het zogeheten uitmijnen.

Inzaaien van grasland

Eerste stap daarbij is het inzaaien van grasland, voor zover dat nog niet het geval is op de betreffende percelen. ‘Deze kunnen vervolgens wel bemest worden, maar niet met fosfaat’, zegt projectleider Romke Postma van het NMI. ‘Dat betekent dat boeren wel kunstmest kunnen gebruiken’, vervolgt hij. ‘Het is een opgelegde maatregel, maar dat maakt deze manier van omvormen best aantrekkelijk voor boeren. Op deze manier kunnen ze nog een behoorlijke productie van de percelen halen.’

Met uitmijnen wordt volgens het NMI maximaal fosfaat onttrokken aan de bodem, waardoor de directe fosfaatbeschikbaarheid in de bodem snel zal dalen. Hoe het bemestingsplan er exact uitziet, hangt af van de resultaten van het grond-onderzoek. Met die informatie kunnen de pachters en eigenaren de komende jaren vervolgens verder, met de begeleiding van het NMI. De nutriëntentoestand van de bodem wordt dan ook gemonitord.

Grondonderzoek en uitmijnen an sich zijn gesneden koek voor het adviesbureau, zegt Postma. ‘Wij hebben veel ervaring met uitmijning. Wat dit project bijzonder maakt, is dat het redelijk grootschalig is en in samenwerking met grondeigenaren. In het Drents-Friese Wold hebben we een project gedaan met tien pachters, dat was een enigszins vergelijkbare setting.’

Anders is dat het in het Natura 2000-gebied Springendal en Dal van de Mosbeek voor een deel percelen betreft die in eigendom blijven. Postma: ‘Bovendien is zo’n project altijd weer anders. Bodem- en bindingseigenschappen verschillen immers per grondsoort.’

Gebied met historie

Het project van het NMI is een aparte opdracht van de provincie en staat los van het gebiedsproces in Springendal en Dal van de Mosbeek. Dat is de afgelopen jaren moeizaam verlopen. Eerder dit jaar droeg LTO Noord de trekkersfunctie hiervoor na tien jaar over aan provincie Overijssel.

Na het vaststellen van het Provinciaal Inpassingsplan (PIP) voor het gebied kon LTO Noord die rol niet langer combineren met de rol als agrarisch belangenbehartiger. Daarvoor zijn de gevolgen voor de agrarische bedrijven in het gebied te groot. De belangenorganisatie bleef wel aan als lid van de Bestuurlijke Advies Commissie (BAC) voor het gebiedsproces.

Eerder bleek tijdens een Statenvergadering al dat het proces moeizaam verliep. De inspraakreacties van boeren en burgers waren dusdanig heftig en emotioneel dat de landbouwcommissie van Provinciale Staten langer de tijd nam om het PIP inhoudelijk te behandelen.

‘We hebben vanaf het begin de natuurdoelen geaccepteerd. We willen meedenken, meewerken, grond inzetten en ruilen. Maar we hebben de afgelopen jaren telkens te maken gehad met wijzigingen en afwijzingen. Er is niet tijdig een nulmeting gedaan en onderhandelingen tussen boeren en taxateurs gaan moeizaam’, zei melkveehouder Nicole Scholten Linde uit Hezingen destijds.

Andere kritiek was onder andere dat de menselijke maat ontbrak in het gebiedsproces.

Is er een toekomst?

Overigens is het nog maar de vraag of boeren in en nabij het Twentse natuurgebied überhaupt een toekomst hebben. Begin dit jaar bleek uit een project, dat was bedoeld om het perspectief voor boeren nabij Natura 2000-gebieden aan het licht te brengen, dat het perspectief heel beperkt is.

Vanuit de pilot ‘Boeren binnen of nabij Natura 2000-gebieden in Overijssel’ van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) namen zes boeren uit Springendal en Dal van de Mosbeek deel en net zo grote groepen in De Wieden-Weerribben en De Borkeld.

De conclusie was dat het niet makkelijk is om als boer bij te dragen aan natuurdoelen en tegelijk een financieel gezonde bedrijfsvoering te behouden. Zo leidt extensivering in een gebied met dure, schaarse grond tot sterke inkomstenderving of dusdanige investeringen dat dit onhaalbaar is voor de meeste bedrijven.