'Agrarisch natuurbeheer moet volwaardige bedrijfstak worden'

Onder boeren, maar ook tuinders is er veel animo om met agrarisch natuurbeheer aan de slag te gaan, ziet LTO Nederland. De collectieven merken het ook aan de wachtlijsten. Daarnaast biedt het grotere budget van 500 miljoen euro per jaar, die het kabinet vanaf 2026 voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) reserveert, meer mogelijkheden en financiële armslag.

Edwin Michiels, akkerbouwer en portefeuillehouder Natuur, Klimaat & Energie bij LTO Nederland, ziet goede kansen voor een forse uitbreiding van het ANLb-areaal. Het huidige bestand van 110.000 hectare kan volgens hem groeien naar 170.000 hectare in 2030, inclusief de hectares die boeren in bestaande natuurgebieden kunnen beheren.

Uitbesteden

'Er zijn goede contacten met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. We zien ook kansen in het uitbesteden van natuurbeheer bij boeren', licht Michiels toe.

Die 170.000 hectare komt niet uit de lucht vallen. De groeipotentie komt voort uit de gebiedsplannen die provincies voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied hebben opgesteld. Om dat doel te bereiken, moet er vanuit de overheid meer financiële zekerheid komen, zegt de LTO-bestuurder. Ook is een sociaaleconomische impactanalyse nodig om de gevolgen voor de regionale economie in kaart te brengen.

Verdienmodel

'Er is te weinig aandacht voor het verdienmodel. Voor een contract van een paar jaar gaat een boer geen natuur inrichten en beheren of een machine aanschaffen voor het onderhoud van landschapselementen. Wij pleiten voor natuurcontracten van twintig jaar. Daar hoort ook een regelmatige indexering van de vergoeding bij', zegt Michiels.

Natuurbeheer moet een volwaardige tak van het bedrijf worden die kan concurreren met andere activiteiten op het boerenerf, stelt de LTO-bestuurder. 'Het lijkt erop dat landbouwminister Femke Wiersma echt werk wil maken van agrarisch natuur- en landschapsbeheer; we hopen dat ze echt boter bij de vis gaat geven, want boeren willen nu duidelijkheid voor het doen van investeringen en het inrichten van een professioneel verdienmodel.'

Druk op ketel houden

Boeren moeten wel de controle houden over de grond die ze voor natuur bestemmen. 'Om druk op de ketel te houden', zegt Michiels. 'Dat wanneer een natuurcontract ophoudt, de boer het land weer terug kan brengen naar landbouwgrond.'

De precieze besteding van de 500 miljoen euro die het kabinet jaarlijks vrijmaakt voor ANLb, is voor Tweede Kamerleden nog een groot vraagteken. In eerdere debatten is al gesuggereerd dat ook investeringen in dierenwelzijn en gebiedsplannen van provincies daaruit moeten worden betaald. Binnenkort staan de stikstofaanpak en de natuurplannen van Wiersma weer op de agenda van de Tweede Kamer.

'Geen duizenddingendoekje'

Pieter Grinwis (ChristenUnie) waarschuwde de minister eerder dat het ANLb-budget geen 'duizenddingendoekje' moet worden voor andere milieudoelen die zij op haar bordje heeft liggen, zoals de waterkwaliteit en reductie van broeikasgassen in de landbouw. 'Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat dit geld daadwerkelijk op het boerenerf belandt?' vroeg het Kamerlid zich af.

Michiels hoopt dat Wiersma voor de uitbreiding van het natuur- en landschapsbeheer kiest voor BoerenNatuur. 'Er is al genoeg diversificatie in de landbouw. We zitten niet te wachten op weer een nieuwe uitvoeringsorganisatie. Het budget moet goed beschikbaar zijn en geankerd blijven voor boeren en tuinders die hier gemotiveerd mee aan de slag willen.'

Inbreukprocedure

Voor het niet halen van de doelen in de Europese Vogelrichtlijn is de Europese Commissie een inbreukprocedure begonnen tegen Nederland. Een uitkomst kan zijn dat staatssecretaris Jean Rummenie van LVVN die hiermee is belast, meer gebieden gaat aanwijzen waar weidevogels bescherming genieten.

'Dat is de eerste neiging die de overheid dan heeft: meer gebieden aanwijzen. Daar zijn we het niet mee eens. Er wordt te gemakkelijk naar de landbouw gewezen als een doel niet wordt gehaald. Voor het niet voldoen aan de Vogelrichtlijn zijn meer oorzaken aan te wijzen', zegt Michiels.

De LTO-bestuurder somt die andere oorzaken op voor het teruglopen van de vogelstand: klimaatverandering waardoor voorheen natte weides droog worden en andersom, meer predatie door vossen, ooievaars, kraaien en katten en er zijn meer roofvogels. 'Vergeet de windmolen en zonneparken niet. Ook die hebben impact op vogels.'

Meer flexibiliteit

Meer flexibiliteit in de gebieden en voor boeren zou een oplossing kunnen zijn. Michiels: 'Dat betekent dat beheerspakketten ook buiten de vogelrichtlijngebieden beschikbaar moeten komen. Betaal boeren een inspanningsvergoeding, zodat er ook wordt betaald als inspanningen niet meteen resultaten opleveren.'

Flexibiliteit geldt volgens de LTO-bestuurder ook voor de manier waarop we naar natuur kijken. 'We kunnen hier niet alles behouden. Door het veranderende klimaat zie je soorten en habitats verschuiven. Dat is van alle tijden en daar moet naar worden gehandeld.'