Groentetuin Bijzonder Brabants al tien jaar een walhalla voor topkoks

Op klompen en met zijn kenmerkende blauwe overall staat Henk Kerkers diep voorovergebogen in zijn groentetuin in Deurne, zo'n 30 kilometer ten oosten van Eindhoven. Hij leidt een touw horizontaal tussen een rij uitgeschoten peperplanten om ze rechtop te zetten. De basis van de groenteteelt heeft hij van zijn moeder geleerd. In zijn volwassen leven heeft hij altijd een moestuin gehad. 'De supermarkt biedt een eenzijdig aanbod, vaak ook met producten van ver weg.'

Kerkers werkte als praktijkinstructeur, bankmedewerker en wethouder. Op zijn vijftigste gooide hij het roer om en startte hij met het concept Bijzonder Brabants. Al geloofde niemand erin behalve hijzelf. 'Het uitgangspunt van Bijzonder Brabants is om op een natuurlijke manier in de openlucht groenten en kruiden te telen', vertelt Kerkers, die sindsdien bekendstaat als boer Henk. 'Ik wilde geen 'gewone' groenten telen, daarvan zijn er al genoeg. Ik wilde laten zien dat het anders kan.'

Deels gaat het bij Bijzonder Brabants om vergeten groenten, zoals koolraap en schorseneren. 'Daarnaast teel ik groenten uit andere landen die prima in het Brabantse klimaat groeien. Denk aan yacon.' Ook waagt Kerkers zich aan groenten die zich onderscheiden in uiterlijk, kleur en/of smaak. Elk jaar zaait hij minstens tien nieuwe groenten in. Vaak hebben ze tot de verbeelding sprekende namen, zoals de Purple Haze-wortel, Petit Posy-spruit en Borlotti-boon.

Omdat de groenten zich onderscheiden in kleur en smaak en ze lokaal en op een natuurlijke manier zijn geteeld, is zijn groentetuin een walhalla voor chef-koks. Restaurants in het midden- en hogere segment zijn dan ook de grootste afnemers.

'Deze chefs willen hun gasten een bijzondere beleving geven en het verhaal vertellen van eerlijk en lokaal geproduceerd voedsel', licht Kerkers toe. De chef-kok kan zelf het gewenste formaat van de groenten bepalen. 'In overleg voeg ik nieuwe groenten aan het assortiment toe.' De teler werkt niet met leveringsplichten. 'Elke zondag laat ik weten wat er besteld kan worden. Mijn klanten begrijpen dat.'

De tuin staat er medio augustus blakend bij. Toch ging het telen niet meteen goed. Door de jaren heen heeft Kerkers zich het natuurlijk tuinieren eigen gemaakt. 'Dat ging met vallen en opstaan', erkent hij. Niettemin zaaide hij in het eerste jaar meteen vijftig tot zestig soorten groenten en kruiden in, niet wetende hoe hij ze moest telen of dat ze op de grond zouden groeien. Zijn uitgangspunt was dat het mocht mislukken. 'Daarvan kon ik leren.'

De eerste groenten die de ondernemer kon oogsten waren meirapen, tuinbonen en kapucijners. Hij benaderde restaurants met de vraag of hij langs mocht komen om ze te laten proeven. 'De verkoop ging heel goed, maar het telen was moeilijker. Er kwam een wormpje in de meiraap waardoor ik mijn eerste oogst niet kon leveren.'

In het begin gebruikte Kerkers nog gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest. 'De bodem was niet optimaal en bevatte veel sporenelementen. Ik maakte ook de fout rassen te kiezen die gevoelig waren voor ziektes. Nu teel ik bijvoorbeeld alleen aardappelen die resistent zijn tegen phytophthora.'

Enige gewasbescherming

Soms ging het wel meteen goed, zoals met de peulen. 'Achteraf gezien weet ik dat vlinderbloemigen voor zelfverrijking zorgen. Rassenkeuze is dus heel belangrijk als je op een natuurlijke manier wilt telen', benadrukt Kerkers. 'De enige gewasbescherming die ik nog gebruik, is een herbicide voor wortels en boontjes, omdat ik hiermee de eenjarige onkruiden sneller wegkrijg dan met de hand of wiedeg.'

Kerkers gebruikt zoveel mogelijk biologisch zaad en zaadvaste rassen. Tegen schimmels en insecten wisselt hij groentestroken af met bloemenstroken, die natuurlijke vijanden aantrekken. In de boekweit zitten bijvoorbeeld talloze vlinders. 'Zo blijven ze weg uit de kolen en voorkom ik dat ze er eitjes in leggen.' Daarnaast past hij kruidenextracten toe, zoals knoflook of mengsels van kruiden. 'Zo heb ik bijvoorbeeld geen last meer van ritnaalden, want knoflook werkt plantversterkend en verhoogt de weerbaarheid.'

De bloemenstroken zorgen niet alleen voor natuurlijke vijanden en biodiversiteit, maar ook voor organisch materiaal. De boer past ze toe als groenbemester. 'Ik voer niets af. Het organisch materiaal is voedsel voor de bodem en pieren.' Voor de vruchtwisseling gebruikt hij zo'n twintig percelen van 500 vierkante meter.

Volgens Kerkers is het belangrijk dat je als teler de natuur leert kennen. 'De natuur is niet zwart of wit. Je moet je aanpassen.' Zoals met de vele regen van dit voorjaar. 'Ik heb er geen nadeel van gehad. Wel heb ik dingen anders gedaan, zoals maar twee keer bonen zaaien en groenbemesters toepassen op de natte delen. Boeren met monoteelt en leverplichten kunnen niet anders en zijn vaak de pineut.'

Bijzonder Brabants is een inspiratieboerderij voor andere telers. 'Veel boeren willen liever vandaag dan morgen natuurlijker telen, maar pionieren kost geld. Er zijn wel allerlei subsidieregelingen die de transitie ondersteunen, maar het geld daarvoor gaat naar adviseurs en niet naar de boeren.' Kerkers blijft erop hameren bij overheden en is duidelijk in zijn boodschap: 'Ik ben tegen structurele subsidie, maar voor het steunen van pioniers. Alleen dan kun je de transitie versnellen.'