'Wat wil je met de natuur, vogels of vossen?'

Om te zeggen dat Gerard Lugtenberg uit Luttenberg een emotionele kikker is, gaat wat ver, maar zijn weidevogels gaan hem aan het hart. Hij heeft zo'n 85 hectare land in een natuurgebied bij de Sallandse Heuvelrug en samen met collega's zet hij zich al jaren in om weidevogelkuikens een veilig begin van hun leven te geven. De vogels hebben het moeilijk genoeg. Lugtenberg ziet er frustrerend weinig groot worden. De hectares beschermd land zijn een snackbar voor een keur aan roofdieren.

'Ik had ontzettend veel nesten', zegt Lugtenberg in onvervalst Sallands. 'Op één perceel wel 52. Een ander perceel was zo vol dat ik er niet kon ploegen.' Dat is geen klacht, de boer vindt het prachtig dat de jonge vogels zijn werk belemmeren. Het probleem is dit: 'Bijna allemaal zijn ze weg. 80, 90 procent van de nesten is leeggevreten.'

'Het gekke is dat wij landbouwers er de schuld van krijgen, omdat ze bij ons op het land zitten', aldus Lugtenberg. 'Maar als er niets meer is om te beschermen, kan ik er toch net zo goed met de machine op gaan? We doen er alles aan om die dieren te beschermen, maar het is dweilen met de kraan open.'

'Dan zijn op een terrein van 10 tot 12 hectare alle eieren uitgekomen', gaat hij verder. 'Vervolgens komen er twintig ooievaars en die vreten alles op. Bijna niemand gelooft dat, twintig ooievaars. Maar ik zeg je dat het gebeurde. En dan heb je nog de vos, dit jaar zijn er vijf afgeschoten in het broedgebied. Vergeet de dassen ook niet. En de vliegende brigade van roofvogels, dat wordt allemaal knetteronderschat.'

Dringend verzoek

In totaal zijn in dit gebied tien tot vijftien boeren die 350 hectare land voor weidevogels beschermen. Hun enthousiasme neemt niet toe, in de woorden van Lugtenberg. 'Wat wil je? Als je de weidevogelstand wilt verbeteren, moet je iets doen aan predatie.' Daarom dienden de boeren eerder dit jaar een 'dringend' verzoek in bij provincie Overijssel om steenmarters te mogen bejagen en kraaienvallen te zetten.

Rudi Terlouw van het natuuradviesbureau Bui-tegewoon in het Zuid-Hollandse Bergambacht kan zich de frustratie van boeren als Gerard Lugtenberg wel voorstellen. Hij is al sinds de jaren tachtig betrokken bij natuur- en vogelbescherming. 'De tijden zijn veranderd', ziet Terlouw. 'Toen ik begon waren er hier in vier, misschien vijf predatoren. Nu zijn dat er veel meer. Bijvoorbeeld de steenmarter, de vos en de havik.'

Meer soorten roofdieren betekent niet alleen dat het gevaar voor weidevogelkuikens groter is geworden. 'De diversiteit in soorten maakt bescherming ook complex', legt Terlouw uit. 'De predatoren hebben verschillende jachtmethoden. Hier in de buurt heb je veel predatie van mantelmeeuwen. Die hebben korte pootjes en zie je dus niet snel jagen in hoog gras. Maar zij pakken eendenkuikens zo uit de sloten. Dat zal in Overijssel anders zijn, ik denk dat je daar minder meeuwen en brede sloten hebt.'

Dat de boeren iets willen doen en denken aan bejagen, vind Terlouw niet vreemd. Het kan ook een oplossing zijn, vindt hij. 'Maar zorg er eerst voor dat je echt alles op orde hebt. Daar begint het, met een goede habitat.' Daarvoor moeten de beheerders iets hoger kijken dan de provincie, vindt Terlouw.

'Laten we eerst landelijk de regelgeving uniformeren en kijken hoe dat uitpakt. Er is een soort ladder waar je aan moet denken, voordat jacht een oplossing is. Heb je het terrein op orde? Zijn er andere bekende oplossingen geprobeerd? Als overal losse paaltjes en hekken staan, dan maak je perfecte uitvalsbases voor buizerds. Daar is snel wat aan te doen.'

Dan stelt Terlouw de vraag die Lugtenberg ook uitsprak: Wat wil je als natuurbeschermer? De keuze voor het een kan ten koste gaan van het ander. Hij geeft een voorbeeld: 'Een terreinbeheerder hier in het Westen wilde de planten langs de slootkant hoog op laten groeien voor de diversiteit. Dat is een prima idee, maar dan moet je niet piepen dat bunzings en ratten het hoge riet ideaal vinden om te jagen op eenden en hun kuikens.'

Klachten

Terlouw schuift de klachten van boeren als Lugtenberg niet aan de kant. 'Ik ken weidevogelgroepen die heel goed werk doen. Wij hebben de agrariërs misschien wel meer nodig voor bescherming dan de terreinbeheerders. Het gaat vaak over de vraag hoeveel kuikens er zijn uitgekomen, maar je moet ook kijken naar de fase daarna. Hoeveel kuikens worden groot? Beheersmatig moet je dan ook kijken naar predatie.'

Lugtenberg wordt er moedeloos van en hij niet alleen. 'De vrijwilligers die ook in het project zitten, zijn helemaal radeloos. Ik heb moeten praten als Brugman om ze er bij te houden. Als ik komend jaar niet mag jagen op roofdieren, dan stop ik er mee.'