'Boeren moeten uit de crisisstand'

De vele regen van de afgelopen maanden heeft niet alleen geleid tot vertraagde aanplanting van aardappelen, maar ook tot de verspreiding van waterschimmel, met langdurige gevolgen voor zowel boeren als consumenten tot gevolg.

De recente weersextremen onderstrepen de noodzaak voor boeren om hun bedrijfsvoering aan te passen en zich te wapenen tegen klimaatveranderingen. De agrarische sector moet een langetermijnvisie ontwikkelen en risicomanagement toepassen om de nationale voedselproductie veerkrachtiger te maken. Dit vraagt om samenwerking en ondersteuning van overheid, sectororganisaties en kennisinstellingen.

De lente van 2024 was de warmste en een van de natste ooit, waardoor landbouwopbrengsten in gevaar komen. Spinazie is al weken nauwelijks in de winkelschappen te vinden. Andere gewassen die te lijden hebben onder het natte weer zijn suikermais en doperwten. Lege schappen zijn ook hier te verwachten.

Ondanks de toenemende urgentie lijken veel boeren en tuinders nog weinig druk te voelen om hun bedrijfsvoering aan te passen, mede door onduidelijk overheidsbeleid en een gebrek aan ondersteuning. Reageren op extreem weer als incidenten is niet langer houdbaar.

Een structurele aanpak is vereist. Dit omvat het toepassen van wateropslagstrategieën, het kiezen van klimaatbestendige gewassen en het ontwikkelen van nieuwe bedrijfsmodellen die rekening houden met klimaatveranderingen.

Voordeel halen uit voorbereiding

De ondernemer die voorbereid is op extremer weer kan hier zijn of haar voordeel doen. Uit recent onderzoek door Nieuwe Oogst blijkt dat 61 procent van de akkerbouwers een opbrengstderving verwacht van 61 procent. Zij hebben te maken met twee uitersten: wateroverlast, maar ook droogte. De extreme weersomstandigheden hebben invloed op het gewas, met als gevolg vaak opbrengstverliezen (en dus derving).

Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat bij het overgrote deel van de ondernemers het opbrengstverlies ingeschat wordt tussen 10 en 20 procent. Het is natuurlijk gokken op een hogere prijs door minder aanvoer: schaarste drijft de prijs op. Dan blijf je economisch gelijk. Echter, het boerenbedrijf is geen casino. Als ondernemer zou je maatregelen moeten nemen vanuit risicoperceptie en risicobeheersing.

Het onderzoek van Nieuwe Oogst meldt dat driekwart van de ondernemers maatregelen neemt tegen weersextremen. Onduidelijk is nog of dit incidenten zijn en/of een reactie vanuit crisisdenken.

Effectiever en efficiënter is het om maximaal voorbereid te zijn op de effecten van klimaatverandering. Daar zoeken wij naar, samen met ondernemers en belangenorganisaties, waterschappen, provincie, bedrijfsadviseurs, et cetera. Uit alles blijkt dat samenwerken noodzakelijk is.

Gebiedsgerichte aanpak

Wat de ene ondernemer op het eigen erf doet, heeft effect op de buurman of buurvrouw. Een gebiedsgerichte aanpak lijkt een oplossingsrichting. Daarnaast maken afwegingen tussen korte termijn versus lange termijn het verschil. De onvoorspelbaarheid van het weer en het beleid maken het complex. En voor die complexiteit kunnen wij niet onze ogen sluiten.

De sector moet niet alleen reageren op problemen zodra ze zich voordoen, maar vooruitplannen en strategieën ontwikkelen. Hierdoor kunnen boerenbedrijven, ketens en gebieden sterker en weerbaarder worden, wat uiteindelijk bijdraagt aan een duurzame en innovatieve nationale voedselproductie.

Samenwerking met buren en ondersteuning van adviseurs en onderzoekers zijn essentieel om de disbalans tussen overschotten en tekorten te herstellen en een gezamenlijke aanpak te bevorderen.

Binnen ons onderzoek zoeken we naar ‘wat’ is nodig en ‘hoe’ kunnen wij boeren en tuinders ondersteunen. Vooral doen we dit samen mét de boeren en tuinders. Dus praktijkgericht. Meteen luisteren. Maximaal voorbereid zijn op de klimaatverandering vraagt om investeringen. Problemen oplossen kost meer.