Ruim kwart telers verwacht dat dit teeltseizoen nog te redden is

Zo'n 43 procent verwacht dat het nog deels goedkomt, 20 procent kan het nog niet zeggen en 10 procent voorspelt dat het seizoen helemaal niet meer te redden is. Verder blijkt uit het onderzoek, waaraan veel akkerbouwers en melkveehouders deelnamen, dat ruim 80 procent te maken heeft met extreem natte percelen. Hiervan geeft 45 procent aan dat dit geldt voor een areaal van 20 hectare of meer.

Bijna de helft verwacht een opbrengstderving van de gewassen tussen de 11 en 50 procent. 34 procent voorziet een inkomstenderving tussen de 10.000 en 50.000 euro.

Vanwege de aanhoudende natheid zitten boeren en telers met de handen in het haar. Lokaal hebben ze zorgen over gewassen die nog de grond in moeten en over gewassen die al op het verzadigde land staan. Voor individuele bedrijven in zwaar getroffen gebieden dreigt een forse financiële schade.

10 procent van de boeren en telers die deelnamen aan het onderzoek van Nieuwe Oogst, verwacht door de wateroverlast een inkomstenverlies tussen de 50.000 en 100.000 euro. Iets meer dan 8 procent rekent zelfs op meer dan 100.000 euro inkomstenderving.

Ter vergelijking: volgens gegevens van Wageningen Economic Research ligt het jaarlijkse inkomen van akkerbouwers op 66.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid (aje), op basis van een gemiddelde van 2014 tot en met 2023. Voor melkveehouders gaat het om 51.000 euro per onbetaalde aje.

Naast opbrengstderving en inkomstenverlies, verwacht 41 procent van de ondervraagden gedeeltelijk percelen opnieuw te moeten zaaien of poten. 18 procent daarvan geeft aan voor een deel van de percelen al te laat te zijn. Met 47 procent meldt bijna de helft niet te hoeven overzaaien of -poten.

Nederland heeft te maken met de op een na natste lente sinds het begin van de metingen, meldt KNMI. April en mei waren recordnat en niet eerder waren twaalf maanden aaneen zo nat als het afgelopen jaar. Maart, april en mei waren bij elkaar met 264 millimeter regen extreem nat. Alleen in 1983 was het met 282 millimeter regen nog natter.

Het houdt nog niet op met de wateroverlast. Door hevige regenval in Zuid-Duitsland wordt vrijdag 7 juni een piek in het waterpeil van ruim 13 meter boven NAP verwacht in de Rijn bij Lobith. Vanaf 12 meter beginnen uiterwaarden onder water te lopen. Dat heeft volgens Rijkswaterstaat impact op de boeren daar, ook al houdt de hoge waterstand slechts een paar dagen aan.

Meeste neerslag in Limburg en Brabant

De grootste neerslagsommen waren dit voorjaar voor Zuid-Limburg en Midden- en Oost-Brabant. In het zuidwesten trokken ook zware buien over. 'In Zuidoost-Nederland moet ruim de helft van de mais nog worden gezaaid', geeft ruwvoerexpert Mark de Beer van Groeikracht aan.

Het is nog spannend of dat lukt. 'De grond is dusdanig verzadigd dat het eerst bijna een week droog moet zijn', vervolgt De Beer. 'Richting het zuidwesten moet een kwart er nog in, in het midden en noorden van het land lopen maistelers aardig op schema.'

Mais kan volgens De Beer tot de langste dag nog worden gezaaid, daarna heeft het geen zin meer. 'Mais heeft 120 groeidagen nodig. Krijgen we een groeizame zomer, dan kan het goed komen', stelt de ruwvoerexpert.

Wat betreft aardappelen is het lastig een algemeen beeld te schetsen. Waar op sommige plekken het gewas allang boven staat, moeten diverse Limburgse en Brabantse telers nog de helft van hun aardappelen poten. Ook in delen van Noord-Holland zijn akkerbouwers nog niet klaar, meldt teeltspecialist Paul Hooijman van Delphy.

'De moeilijkheid dit voorjaar is dat veel ondernemers nauwelijks plannen kunnen maken. In gebieden waar het steeds nat is, blijft wateroverlast een probleem. Voor hen is het afwachten wat er allemaal nog van terechtkomt', zegt Hooijman.

Daarnaast zijn ook de meeste suikerbieten een stuk later de grond ingegaan. Waarschijnlijk komt dit jaar de gemiddelde zaaidatum uit op de meest late van de afgelopen twintig jaar. Dat is nu nog 26 april 2023. Een paar procent van de bieten moet nog worden gezaaid.

Veel schade in uien

Hetzelfde geldt voor de inzaai van uien. Volgens De Groot en Slot is nu meer dan 95 procent aan de grond toevertrouwd. De zaadfirma geeft aan dat op veel percelen schade voorkomt vanwege de vele neerslag en incidentele hagelbuien.

De Groot en Slot ziet ook relatief veel percelen met een slechte waterafvoer waar jonge uienplantjes het nu zwaar hebben. Het bedrijf vindt het nog te vroeg om te stellen dat de late start grote gevolgen gaat hebben voor de opbrengsten.

De Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie sluit zich hierbij aan. Ook zij vindt het te vroeg om te zeggen dat er een grondstoffentekort komt of dat aardappeltelers niet kunnen voldoen aan hun leveringsplicht. Directeur Andries Middag: 'Vergelijk het met vorig jaar, toen het nog redelijk goed is gekomen door een groeizame zomer. Daarnaast geeft de lichte uitbreiding van het fritesaardappelareaal wat lucht.'

Directielid Dick Zelhorst van Aviko ziet ook geen reden tot paniek, maar maakt zich wel zorgen over de situatie in Zuidoost-Nederland. 'Dat is een belangrijk gebied voor ons voor wat betreft middenvroege rassen.'

Daarnaast ziet Zelhorst her en der problemen bij aardappelen die al in de grond zitten. 'Er zijn aardappelen die al bijna dicht staan en waar het water tussen de ruggen staat. Daar wil je nu bijvoorbeeld een phytophthorabestrijding kunnen uitvoeren, maar is het perceel niet begaanbaar. En als het water niet snel genoeg van het perceel afgaat, kunnen knollen wegrotten.'

Net als vorig jaar is het ook dit seizoen voor veel telers op zand- en lössgrond niet mogelijk voor 1 oktober aardappelen te oogsten, om zo de korting op de stikstofgebruiksnorm in het volgende teeltjaar te ontlopen. Slechts 19 procent van de telers op deze gronden verwacht voor 1 oktober te kunnen oogsten, blijkt uit de peiling van Nieuwe Oogst.

Agrariërs komen volgens de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente met die regel in de knel. Dat geldt ook voor de verplichting om 1-op-4 rustgewassen te telen en de voorwaarden voor groene braak. De vakgroep heeft vorige week voorstellen bij LNV neergelegd om telers ruimte te geven als het gaat om kalenderlandbouw. Demissionair landbouwminister Piet Adema heeft aangegeven met die voorstellen aan het werk te gaan.

Boeren en telers die door uitzonderlijk weer niet aan de voorwaarden voor hun EU-subsidies kunnen voldoen, hoeven dat niet meer te bewijzen. Vorige week werd bekendgemaakt dat de overheid een gebied van die verplichting kan ontslaan na extreem weer. Ondernemers hoeven dan niet te vrezen voor hun inkomsten uit Brussel.

'Kwaliteit gewassen komt in het geding'

Daarover maakt Schraven zich zorgen, omdat zijn bedrijf iedere dag klanten moet bedienen met de vereiste productkwaliteit. Hij teelt ongeveer 500 hectare groenten en fruit per seizoen op 280 hectare. Vanwege de korte teelten kan Compliment meerdere teelten per seizoen op hetzelfde perceel doen. 'Door het groeizame weer en het vele water 'ontploffen' de kroppen ijsbergsla', geeft Schraven aan.

'Dan zijn ze in omvang al snel te groot en kunnen we niet de vereiste tien kroppen in een doos kwijt. We overleggen met klanten om minder stuks per doos te verpakken, om zo minder productbeschadiging te hebben', legt de ondernemer uit.

Volgens Schraven heeft zijn bedrijf zeker te maken met opbrengstderving door de huidige omstandigheden. Dat komt vooral door de handmatige oogst. 'De oogstkosten zijn veel hoger omdat er nu meer werk is door de mindere kwaliteit.' Daarnaast is het lastig dat er geen continuïteit in het planten is. 'Dat gaat problemen geven in de beschikbaarheid van groenten.'

'Dit gaat me niet in de koude kleren zitten'

Van den Eertwegh heeft 200 millimeter regen gehad in mei. 'Dat is de maand waarin bij ons al het zaai- en pootwerk moet gebeuren. We zijn er gewoon niet aan toegekomen.' Voor wat betreft de aardappelen zit 15 van de 50 hectare nu in de grond. '35 hectare moet dus nog, maar het is de vraag of we dat risico moeten lopen. We hebben weinig tijd over.'

De ondernemer voorziet dat de opbrengst sowieso ondergemiddeld wordt, de kosten hoger zijn en het krap wordt met het aantal groeidagen. 'Halen we straks de kwaliteit die van ons wordt verwacht?'

Verder moest vorige week vrijdag nog de helft van de suikerbieten worden gezaaid en ook had de Limburgse ondernemer toen nog geen rode- en wittekoolplanten gepoot. Ook het maiszaad zat allemaal nog in de zak.

'Ons bouwplan bestaat in totaal uit iets meer dan 200 hectare, maar ik denk dat 50 of misschien zelfs 60 hectare braak blijft liggen. Dat is een flinke financiële strop', verzucht Van den Eertwegh.