Boer wil investeren ondanks veel onzekerheden

Voor 2024 heeft 67 procent van de boeren en tuinders investeringsplannen. Vorig jaar was dat percentage 57 procent. Populaire investeringsdoelen zijn net als voorgaande jaren algemeen onderhoud, trekkers en mechanisatie en bouw van stallen of schuren. Ook investeren in energieopwekking of -opslag is voor veel agrariërs een optie, al is hier minder belangstelling voor dan in voorgaande jaren.

De investeringsplannen van boeren zijn volgens Harold van der Meulen van Wageningen Economic Research goed verklaarbaar. 'Qua inkomens was na 2022 ook 2023 gemiddeld een goed jaar. Dus in een aantal sectoren hebben ondernemers voor tweede jaar op rij financiële middelen om te kunnen investeren. Sommigen hebben misschien afgewacht om te zien wat 2023 zou brengen en besluiten om nu te investeren.'

Vergunningaanvragen

Directeur Steven van Westreenen van het gelijknamige adviesbureau herkent het beeld dat uit de enquête naar voren komt, al signaleert hij ook enige voorzichtigheid. Dat laatste heeft volgens hem te maken met de politieke wind die gaat waaien en de juridische houdbaarheid van investeringen zoals stalsystemen. 'Maar we merken wel dat de vergunningaanvragen gewoon doorgaan.'

Niek Groot Wassink, adviseur financieel management bij DLV Advies, ziet onder boeren nog altijd een grote interesse in energieopwekking. 'Veel ondernemers zijn zich daarop aan het oriënteren, want het kan een vast basisinkomen opleveren.'

Verschuiving

Wel is een verschuiving zichtbaar van elektriciteitsopwekking naar (mono)mestvergisting. 'Voor het produceren van groen gas komen ze tegenwoordig weer in aanmerking voor een SDE-subsidie en dat maakt dat het verdienmodel verbetert.'

Naast mestvergisting staan mestverwerking en stikstofkrakers in de belangstelling. Groot Wassink ziet dat veel ondernemers met ideeën op dat vlak rondlopen, maar wachten op groen licht vanuit de politiek. 'Zolang we niet weten of kunstmestvervangers breed ingezet mogen worden, gaan ondernemers hier niet massaal in investeren. Ze willen wel, maar wachten af of een dergelijke investering ze ook gaat belonen.'

Blijven boeren

Boeren die investeren in verduurzaming, doen die investering vooral om te kunnen blijven boeren. Wel zijn ze voorzichtig bij de keuze waarin te investeren. 'Je kunt het maar een keer goed doen', zegt Groot Wassink. Bij die voorzichtigheid speelt de ervaring mee van collega-melkveehouders die investeerden, in wat later bleek niet-functionerende, emissiearme stalvloeren.

Boeren die nog jaren door willen met hun bedrijf staan door alle ontwikkelingen voor 'pittige' keuzes, zegt de DLV-adviseur. 'Meer of minder dieren of overschakelen op een ander soort landbouw? Het gaat om grote keuzes, waartoe ze zich gedwongen voelen door de snelheid en heftigheid waarmee het op ze afkomt. Het is goed dat ze daar kritisch over nadenken, want het zijn echt andere tijden.'

Ontevreden

Een groeiend aantal boeren is ontevreden over de financieringsmogelijkheden. Dit geldt voor 32 procent in 2023 tegen 25 procent in 2022. Een veelgenoemde klacht is dat banken voorzichtiger zijn geworden met het financieren van agrarische bedrijven. De specialisten zien dat banken nadrukkelijk kijken naar de duurzaamheid van de bedrijven en daar hun financieringsbeleid op aanpassen.

Van Westreenen denkt dat dit zeker opgaat voor financiering van bedrijven die rond een Natura 2000-gebied zitten. Verder vermoedt hij dat banken met dezelfde onduidelijkheid worstelen als ondernemers over de juridische houdbaarheid van investeringen. Van der Meulen ziet dat laatste ook als belangrijke factor. 'Banken zijn van oudsher risicomijdend en nu extra voorzichtig als vergunningen onzeker zijn, zoals bij PAS-melders.'

Kruit verschoten

'De politiek en maatschappij bieden nog geen zekerheid en ook de banken zijn voorzichtig', vat Groot Wassink de situatie samen. 'En als je er een paar hectare bijkoopt om te extensiveren, dan heb je je kruit al verschoten. Voor veehouders geldt ook dat ze straks wellicht ook nog iets aan emissiereductie moeten doen.'

De terughoudendheid bij banken is nog groter als het gaat om bedrijfsuitbreidingen in de veehouderij. 'Het is nu niet in te schatten wat de politiek hierin gaat besluiten. De hoge mestafzetkosten maken dat ondernemers zelf ook een pas op de plaats maken.'

Verschil tussen sectoren

Opvallend is dat 17 procent dit jaar aangeeft geen financiële ruimte te hebben voor het doen van investeringen, in 2022 was dit (slechts) 6,7 procent. Van der Meulen denkt dit afhankelijk is van de sector. 'Bij melkveebedrijven past dit beeld wel. Twee derde van melkveebedrijven heeft een positieve kasstroom; een derde niet. In de melkveehouderij had in 2022 nog 92 procent een positieve netto kasstroom. In deze sector staat teruggang in de kasstroom gelijk aan minder financiële ruimte.'

Met betrekking tot andere sectoren houdt Van der Meulen er rekening mee dat er elk jaar individuele ondernemers zijn die met een tegenslag te maken hebben, waardoor het gebrek aan financiële ruimte is ontstaan.

Krimp

Met regelmaat wordt met ondernemers de rekensom gemaakt of krimp een optie is, zegt Groot Wassink. 'Wanneer ze verwachten over tien jaar te stoppen en er geen opvolger is, dan kan het interessant zijn alvast wat minder dieren te houden. Ook wachten sommigen op de extensiveringsregeling. Het is een selecte groep, maar het speelt wel bij meer boeren dan voorheen. Ze durven erover na te denken en treden er meer over naar buiten.'

Uitbreiding van het aantal dieren is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger, vervolgt de adviseur van DLV Advies. 'Door alle regelgeving leveren extra dieren ook niet automatisch meer inkomen op. Groei in inkomenspotentieel is wel nodig voor behoud van voldoende rendement, maar dit hoeft dus niet alleen door meer dieren te gaan houden. Of dat mogelijk is, is ook afhankelijk van hoeveel boeren er stoppen en of er voor anderen ruimte komt om te groeien. Daarom ben ik kritisch op een eventuele gedwongen krimp of generieke korting, want daarmee trek je productiemiddelen onder bedrijven weg.'