Helft knutten besmet met blauwtongvirus

BTV-3 werd in september 2023 voor het eerst vastgesteld in Nederland. Het virus verspreidde zich daarna razendsnel over een groot deel van Nederland. Het Centrum Monitoring Vectoren en Wageningen Bioveterinary Research onderzochten welke knuttensoorten waren betrokken bij deze blauwtonguitbraak.

Voor het uitvoeren van dit onderzoek werden van oktober tot en met november knuttenvallen opgehangen op zes schapen- en/of melkveebedrijven waar eerder blauwtong was vastgesteld. Al deze bedrijven bevonden zich in het midden van Nederland, in het gebied waar de eerste besmettingen werden waargenomen. Het laboratorium van het Centrum Monitoring Vectoren determineerde de aanwezige knutten. De vrouwelijke knutten van eenzelfde soort die al een bloedmaal hadden gehaald bij een herkauwer en die het virus dus zouden kunnen overdragen, werden gegroepeerd in pools. Vervolgens testte Wageningen Bioveterinary Research deze knuttenpools op de aanwezigheid van BTV-3.

Zes soorten veegerelateerde knutten

In totaal werden 34.593 knutten gevangen. Het grootste deel van de knutten waren zes verschillende veegerelateerde soorten. Het betrof de soorten: Culicoides (C.) chiopterus, C. obsoletus, C. scoticus, C. punctatus, C. dewulfi en C. pulicaris. De voor Nederland niet-inheemse soort C. imicola is in dit onderzoek niet aangetroffen.

Veegerelateerde knuttensoorten leven in de directe omgeving van landbouwhuisdieren. Ze broeden in de buurt van vee – in mest, kuil enzovoorts – en hebben een sterke voorkeur voor bloed van runderen en schapen. Doorgaans worden runderen daarbij vaker gestoken dan schapen.

46,6 procent is besmet

Analyse van Wageningen Bioveterinary Research toont aan dat veel van de gevangen knutten het blauwtongvirus bij zich dragen. Van de 384 knuttenpools die zijn getest, bleken 179 (46,6 procent) positief voor aanwezigheid van het blauwtongvirus. Het virus is vooral aangetoond in pools van de soorten C. chiopterus (67,3 procent), C. punctatus (57,7 procent) en C. obsoletus/scoticus (34,5procent).

'Het hoge percentage positieve knutten kan komen omdat er een hoge viruscirculatie is in de schapen of runderen op de bedrijven', zeggen onderzoekers Mathilde Uiterwijk van het Centrum Monitoring Vectoren en Melle Holwerda van Wageningen Bioveterinary Research. 'Het kan ook betekenen dat BTV-3 goed wordt opgenomen in deze zes inheemse knuttensoorten.'

Het grote percentage blauwtongdragende knutten kan daarbij ten dele verklaren waarom BTV-3 zich zo snel heeft kunnen verspreiden door Nederland. Het percentage knutten dat positief testte op blauwtong, ligt in dit onderzoek aanzienlijk hoger dan tijdens de BTV-8-uitbraak in 2006-2008.

Knutten dragen virus over

De onderzoekers concluderen dat knuttensoorten die het meest bij vee voorkomen, goed in staat zijn het virus over te dragen. Bij de knutten die in de stal werden gevangen, was het percentage met blauwtong hoger dan bij de knutten die buiten de stal werden gevangen. In de stal staan de besmette dieren en die besmetten de knutten dan weer.

De ruime aanwezigheid van virusdragende knutten onderstreept volgens de onderzoekers het grote belang van vaccinatie tegen BTV-3, zowel bij schapen als runderen.

Omdat het onderzoek niet in de winter is doorgegaan, is niet met 100 procent zekerheid te zeggen dat het virus de winter heeft overleefd. Wel is het zo dat de knutten in de winter de warme stal induiken en ze daar besmet kunnen raken van een besmet dier of dat ze een rund of schaap kunnen besmetten. De knutten kunnen in de stal eitjes leggen. Als het warm genoeg is, komen daar weer nieuwe knutten uit die besmet kunnen raken en zo de besmetting in stand houden. In de afgelopen winter is gezien dat knutten dit seizoen hebben overleefd.