Stalemissies melkveehouderij lager dan eerder gemeten

Achtergrond Melkvee Pieter Stokkermans 27 jun 2024 om 06:30uur

De gemeten stalemissie van methaan en ammoniak van melkveebedrijven in het project Netwerk Praktijkbedrijven blijkt duidelijk lager dan in eerder onderzoek is gemeten. Wel nam de ammoniakuitstoot toe door hogere temperaturen.

Stalemissies+melkveehouderij+lager+dan+eerder+gemeten

Op 15 van de 18 onderzoeksbedrijven, verdeeld over Nederland, is vanaf maart 2021 tot nu toe gedurende drie jaar de stalemissie van ammoniak en methaan gemeten. Dat maakt de emissie niet alleen tastbaarder, maar geeft ook een indruk of managementaanpassingen succesvol zijn.

Gemeten met referentiemethoden waren de emissies gemiddeld over alle deelnemers 160 kilo methaan en 9,8 kilo ammoniak per dierplaats per jaar. De continumetingen kwamen met 153 kilo methaan en 9 kilo ammoniak per dierplaats nog iets lager uit.

Onderzoeker Carsten Schep van Wageningen University & Research (WUR), die het onderzoek uitvoerde, legt uit: 'Er is op twee manieren gemeten. Sensoren meten continu de concentraties van ammoniak, methaan en kooldioxide in de stal. Op basis van deze metingen en informatie van de veehouder over aanwezige dieren en melkproductie kan de emissie per dag worden uitgerekend.

Er wordt meer geventileerd dan voor het welzijn van het dier nodig is

Carsten Schep, onderzoeker Wageningen University & Research

Deze continu metende sensoren zijn gekalibreerd in het lab, maar moeten ook in de praktijk kritisch worden gevolgd. Daarom is op een aantal momenten, pakweg iedere twee maanden, een puntmeting uitgevoerd. Daarvoor is gedurende 24 uur een luchtmonster genomen, wat in een laboratorium wordt onderzocht met referentiemethoden. Hiermee worden de sensoren geijkt.'

De verschillen tussen de bedrijven zijn groot, afhankelijk van het vloertype. Bedrijven met een standaard roostervloer behaalden een gemiddelde ammoniakemissie van 9,5 kilo per dierplaats per jaar. Ieder jaar lag deze duidelijk lager dan de standaard emissiewaarde van 13 kilo per dierplaats per jaar.

Roostervloer

De overige stallen, met emissiefactoren tussen de 6 en 11,8 kilo ammoniak per dierplaats per jaar, kenden een hogere ammoniakuitstoot dan die emissiefactor. Behalve agro-innovatiecentrum De Marke, dat scoorde gemiddeld lager. Gemiddeld gezien lagen de ammoniakemissies wel lager dan de emissiefactor van de roostervloer. Toch heeft dit positieve resultaat voor de roostervloer geen direct effect op de rav-lijst (regeling ammoniak en veehouderij), verwacht Schep: 'Onze metingen zijn niet met dat doel opgezet.'

Bij de emissiearme en reguliere stalsystemen is de methaanemissie gelijk. Enkel bij een systeem waarbij geen mestopslag in de stal aanwezig is, komt de methaanemissie met 128 kilo per dierplaats pakweg 10 tot 14 procent lager uit dan in de stalsystemen met mestopslag in de stal. Voor de bedrijfsemissie is het van belang op wat voor manier de mest wordt opgeslagen op deze bedrijven.

Voorjaar

Bij methaan is een daling in het voorjaar te zien. Volgens de WUR-onderzoeker omdat dan de mestputten worden geleegd. Duidelijk is ook te zien dat bij bedrijven zonder weidegang de emissie van ammoniak in de zomer hoger is dan in de winter, overeenkomstig de verwachtingen. Qua ammoniakemissie is er overigens geen verschil tussen wel of geen kelder, weet Schep: 'Bij een dichte vloer heb je meer kans dat de ammoniak op de vloer vrijkomt en sneller vervluchtigt.'

Wel ziet hij dat in de winter en het voorjaar de koude buitenlucht mogelijk een effect heeft op een toename van ammoniakemissie uit mestkelders: 'De mestkelder heeft een temperatuurbufferende werking. De mest heeft een groot volume, de grond rond de wanden hebben ook een constante temperatuur. In de winter ligt deze vaak hoger dan de luchttemperatuur buiten.

Door dit temperatuurverschil neemt de kans op kelderventilatie toe. Door de vrij constante temperatuur van de mest wordt lucht verwarmd, die dan wordt vervangen door verse koude lucht. Het is wel de vraag hoe de mest in een kelderloze stal wordt opgeslagen en hoe hoog de ammoniakemissie daar is.'

Ventilatie

Er spelen meer factoren een rol. Uit dit onderzoek is gebleken dat de hoeveelheid ruw eiwit in het voer op basis van gegevens uit de kringloopwijzer tussen 2021 en 2023 met 1,9 procent daalde, terwijl de ammoniakemissie in de loop der tijd met 2,7 procent steeg. De methaanemissie bleef daarbij gelijk.

Volgens Schep is dit het gevolg van een 4 procent hogere staltemperatuur en het 9,5 procent grotere ventilatiedebiet, waardoor meer lucht met ammoniak werd afgevoerd. Een hoger ventilatiedebiet leidt tot meer ammoniakemissie.

Meer ammoniakemissie

'Vorig jaar mei en juni waren warm en droog. Toen is de ammoniakemissie behoorlijk gestegen. Dit komt deels doordat temperatuur effect heeft op het ammoniakemissieproces, maar waarschijnlijk ook doordat de luchtstroming effect heeft op die emissie. Wellicht is het effect van het ventilatieniveau groter dan we dachten', aldus Schep.

'Vaak wordt meer geventileerd dan voor het welzijn van het dier nodig is', vervolgt de WUR-onderzoeker. 'Het rund heeft hier geen last van, maar het neveneffect is een toename van de ammoniakemissie. We gaan de komende tijd experimenteren met de sturing van de ventilatiegordijnen.'

Bedrijven door verschillen lastig te vergelijken

Binnen het Netwerk Praktijkbedrijven wordt nagedacht over het maken van een onderverdeling op basis van bepaalde eigenschappen, zoals grondsoort, stalsysteem en het wel of niet toepassen van weidegang. Door deze zogenaamde benchmarking kunnen de gegevens van bedrijven met elkaar worden vergeleken en kunnen ondernemers van elkaar leren. Dat kent wel zijn grenzen in de ogen van onderzoeker Carsten Schep van Wageningen University & Reserch (WUR) omdat veebezetting en stalindeling ook effect hebben op de emissies: 'Dit is meer praktijkonderzoek. Om verbanden hard te maken, moet er onderzoek worden verricht op een onderzoeksbedrijf zoals Dairy Campus. De verschillen tussen typen bedrijven zijn groot. Bijvoorbeeld dat op een bedrijf met een mestkelder de methaanemissie hoger is. Dat kun je niet op een praktijkbedrijf testen, maar op deze manier worden verbanden wel inzichtelijk.'