Dijkgraaf Limburg: 'Water moet prioriteit krijgen bij ruimtelijke inrichting'

In de centrale regiekamer van waterschap Limburg staan levensgrote beeldschermen met daarop de actuele buien, neerslaggrafieken en waterstanden in de provincie en in het grensgebied. Wat opvalt, is dat er afgelopen jaar in heel Limburg een neerslagoverschot is. Vanaf april zijn vooral de hevige buien in Midden- en Zuid-Limburg zichtbaar.

We moeten echt samen blijven zoeken naar oplossingen waar iedereen baat bij heeft

Saskia Borgers, dijkgraaf waterschap Limburg

Begin mei ging de nieuwe dijkgraaf Saskia Borgers poolshoogte nemen bij akkerbouwer Pascal Cerfontaine in Berg en Terblijt. Hij had net voor de extreme regen zijn gewassen ingezaaid. 'Overlast raakt ons allemaal', zegt de dijkgraaf.

'Gelukkig hoor ik van deze akkerbouwer dat hij steeds nauwkeuriger bepaalt wanneer hij welk gewas poot of inzaait. Van dit soort inzichten word ik dan weer blij. Dat we in de winter veel wateroverlast hebben en nu in mei alweer twee keer verbaast mij ook. We moeten ons echt aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid.'

Is dit het directe gevolg van klimaatverandering?

'We zien in ieder geval steeds vaker clusterbuien die heel onvoorspelbaar zijn en waarbij het water letterlijk met bakken naar beneden komt. En we zien de beperkingen van hoe we ons huidige watersysteem hebben ingericht. Daar komen allerlei andere vraagstukken bij, zoals bodemdaling en landgebruik, zowel in de stedelijke omgeving als op het platteland.

'In agrarische gebieden heeft het coulisselandschap van weleer met veel beplanting vaak plaatsgemaakt voor steeds grotere percelen die intensief worden gebruikt en waar dus eerder water op kan blijven staan.'

Is het niet de taak van het waterschap om het overtollige water zo snel mogelijk af te voeren?

'Dat doen we ook en daarbij herstellen en onderhouden we het huidige watersysteem continu. Alleen, we lopen steeds tegen grenzen aan. We hebben bijvoorbeeld waterbuffers aangelegd die overvloedig regenwater tijdelijk op kunnen vangen, maar bij extreme regenval zijn het gewoon badkuipen die overstromen.'

Wat moet er gebeuren?

'Helaas kan ik niet toveren. We moeten op de eerste plaats goed naar elkaar luisteren en begrip voor elkaar hebben om dan gezamenlijk tot oplossingen te komen waar iedereen baat bij kan hebben.

'Dan denk ik onder andere aan maatwerk waarbij we gebiedsgericht gaan kijken wat kan en wat nodig is om wateroverlast of een -tekort te voorkomen. Volgens mij is met het benutten van data en de inzet van kunstmatige intelligentie nog winst te behalen.'

Wat kunnen boeren en tuinders doen?

'Zij weten als geen ander wat het beste is op de gronden die ze beheren en zo goed kennen. De keuze zal op sommige plekken op andere teelten vallen, dus bijvoorbeeld blijvend grasland in plaats van intensieve akkerbouwgewassen.

'Als waterschap Limburg hebben we een stimuleringsregeling om in Zuid-Limburg water vast te houden. Maatregelen die wij ondersteunen, zijn bijvoorbeeld dijkjes of schotten, de inzet van groenbemesters optimaliseren of bestaand grasland doorzaaien.

'Jammer genoeg maken boeren en tuinders dit seizoen minder gebruik van de regeling dan het jaar ervoor. Dat heeft met het natte weer te maken en de onzekerheden die dat met zich meebrengt.'

Hoe krijgen we genoeg water bij droogte?

'Het ideaalplaatje is dat we in natte periodes het water zoveel mogelijk kunnen vasthouden om het in de droge maanden weer te kunnen gebruiken. We kunnen buffers aanleggen en watergangen breder maken. Maar juist de weersextremen gooien roet in het eten.

'Het is dus echt een gezamenlijke uitdaging voor bewoners, bedrijven, terreinbeherende organisaties en agrariërs om stappen te zetten om onze waterhuishouding te verbeteren.'

Zitten er weeffouten in ons watersysteem?

'Ja. We hebben lange tijd gedacht dat we water konden conditioneren door kanalen te graven of polders te maken. Inmiddels is het landelijke beleid dat we bij het inrichten van de ruimte zowel water- als bodemsturend moeten zijn.

'Zelf zou ik nog een stap verder willen gaan; we moeten water als prioriteit zien, waar het nog te vaak een sluitstuk is. Het is net zo belangrijk als de wegen en de huizen die we bouwen of het voedsel dat we produceren.'

Heeft u zorgen over de waterkwaliteit in Limburg?

'De situatie is in heel Nederland zorgwekkend. We zien steeds meer stoffen in het water die onbekend zijn, afkomstig van industrie, medicijnresten, drugsafval en gewasbeschermingsmiddelen, uit binnen- en buitenland. Een cocktail waarvan we niet precies weten wat de gevolgen kunnen zijn voor de volksgezondheid. Dit is het water dat wij en onze dieren drinken en nodig hebben voor onze gewassen.

'Mijn boodschap is: alles wat er niet in komt, hoeven wij er in de zuivering ook niet uit te halen. Agrariërs zijn verplicht om bufferzones langs watergangen aan te houden waar geen gewasbescherming of mest gebruikt mag worden. Daar kunnen wij op handhaven.

'Daarnaast zijn we vooral afhankelijk van landelijke en Europese regelgeving. Dat vind ik een goede route om een gelijk speelveld voor iedereen te creëren. Ook maken we met verschillende partijen afspraken om de waterkwaliteit te verbeteren, bijvoorbeeld met ziekenhuizen.'

Ziet u met alle wateropgaven genoeg perspectief voor de land- en tuinbouw in Limburg?

'Dan zeg ik volmondig ja. De land- en tuinbouw hoort bij Limburg en is een belangrijke motor van de provincie. Zolang boeren en tuinders bereid zijn zich aan te passen aan de nieuwe werkelijkheid en zich blijven ontwikkelen en innoveren, ben ik positief gestemd.'