Praktijkpilots helpen sectoren op weg naar weerbaar telen

Het praktijkprogramma 'Weerbaarheid in de praktijk' van LTO wordt met steun van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit uitgevoerd. Ondernemers in diverse open en bedekte teelten experimenteren in de periode van 2022 tot en 2024 met een andere aanpak van ziekten-, plagen- en onkruidbeheersing. Integrated Crop Management, een geïntegreerde aanpak, heeft de toekomst.

Hoe kun je in de bonenteelt voorkomen dat jonge kiemplanten worden aangetast door de bonenvlieg, nu het zaadbehandelingsmiddel chloorpyrifos niet meer is toegelaten? Veldproeven met knoflookgranulaten en nuttige aaltjes bieden mogelijk perspectief. Vorig jaar was er hoge druk van bonenvlieg. In een van de proeven leidden alle biobehandelingen tot de helft of meer uitval.

Er is nog veel onbekend over de bonenvlieg, constateert pilotleider Tom van der Meer van ZLTO. 'Het popstadium overwintert, maar hoe diep in de grond? De bonenvlieg komt af op gewasresten van bijvoorbeeld spinazie, maar hoe zit het met andere voorvruchten? We hebben nog veel vragen.'

Glastuinbouw Nederland verwacht dat er nog meer groene en biologische middelen, waaronder laagrisicomiddelen, beschikbaar komen voor teelten onder glas. Deze middelen werken niet altijd hetzelfde als traditionele middelen. Contactwerking is steeds belangrijker.

Hoe kunnen telers dan de effectiviteit van bespuitingen optimaliseren? 'Met bestrijding op maat', zegt pilotleider Liesbeth Nijs. 'Dat betekent spuiten op het juiste moment met de juiste techniek, instellingen en hulpstoffen erbij.'

In 2023 zijn in diverse gewassen, waaronder tomaten, paprika's, komkommers, aardbeien en potplanten, demonstraties, testen en workshops uitgevoerd met verbeterde toepassingstechnieken en met de inzet van niet-chemische middelen. 'Laten zien aan telers hoe iets werkt en wat het effect is, is belangrijk voor een betere bewustwording', stelt Nijs.

Aardappelen telen met een aangepaste bemesting en evengoed kwaliteit en kwantiteit oogsten is in de praktijk haalbaar. Dat blijkt uit een bijzondere teeltstrategie die is beproefd met veertig rassen. Bijzonder, omdat er specifieke aandacht is voor de wortelgroei en de hormonale balans in planten.

Het belangrijkste hormoon in de aardappelplant is cytokinine. 'Cytokinine wordt in fijne haarwortels aangemaakt. Het is belangrijk dat dit proces aan de gang blijft, anders is de hormonale balans weg', zegt pilotleider Guido Schriever van de LLTB.

Van de rassen voldeden acht goed in de beproefde teeltstrategie. Schriever is ervan overtuigd dat minder stikstof mogelijk is. 'Een weerbaar ras kun je in Nederland goed op een rantsoen van 170 kilo per hectare telen.'

Bijzonder aan de aardappelpilot is dat de handel en de afzetketen erbij betrokken zijn. Via de pootgoedhuizen, toeleveranciers en afnemers kunnen honderd telers dit voorjaar een starterskit bemachtigen om ook aan de slag te gaan met de nieuwe teeltstrategie. De kit bevat biostimulanten, monsterzakjes voor plantsapmetingen en instructies.

Op initiatief van LTO-vakgroep Bomen, Vaste Planten en Zomerbloemen werkt de boomkwekerij met acht innovatiekringen aan praktische vraagstukken rondom weerbaar telen. Iedere innovatiekring bestaat uit een groepje kwekers en een begeleidende teeltadviseur.

In boomteeltgebied Boskoop is een monitoringssysteem uit de glastuinbouw beproefd om schadelijke motten in Skimmia te tellen en deze met minidrones te bestrijden. Monitoring bleek goed te doen, maar de vraag is of minidrones toepasbaar en haalbaar zijn in buitenteelten. Mechanische onkruidbestrijding is een uitdaging in Boskoop, waar smalle percelen veengrond geflankeerd zijn door brede sloten. Telers bekijken lichte schoffelrobots.

In Zundert beproeven telers lokaal geteelde vezels in potgrond als alternatieven voor veen. De praktijkproeven zijn opgezet met onder andere miscanthus. Veenvrije potgrond met extra startmeststoffen leidde tot vollere, groenere en compactere planten.

Het gebruik van glyfosaat is te verminderen op grasland, groenbemesters en vanggewassen, maar in veel gevallen ook te voorkomen: met een geïntegreerde aanpak die begint bij het bouwplan. Essentiële toepassingen blijven noodzakelijk.

Vorig jaar zijn vijf praktijknetwerken verspreid in Nederland aan de slag gegaan met stroomschema's. Zo'n schema begint met een vraag zoals: bevat je grasland kweek? Is dat niet zo, dan kun je het grasland onderwerken met een schijveneg, frees of rotorkopeg. Bevat het hele perceel kweek, dan is bestrijding alleen mogelijk met glyfosaat.

Alternatieven toepassen viel in 2023 niet mee, zegt pilotleider Wim in 't Veld van LTO Noord, ZLTO en LLTB. 'Het voorjaar was eerst redelijk warm. Er kwam bijvoorbeeld veel kamille op. Als je die niet spuit met glyfosaat, krijg je het onkruid nooit meer weg in de bieten en de uien.'

Het voorjaar was ook nat, wat zowel de mechanische grondbewerking als het inzaaien bemoeilijkte. Wisselbouw kan helpen bij reductie van glyfosaat. 'Beschouw vanggewassen na mais en groenbemesters ook als teelten in je bouwplan', zegt In 't Veld.

De spuitdruk verhogen in de fruitteelt leidt niet tot een betere gewasbedekking. Dit toonden bedekkingsdemo's aan die zijn uitgevoerd bij fruittelers en op Proeftuin Randwijk, met allerlei driftreducerende spuittechnieken. Doel van de demo's was om telers te laten zien wat de invloed is van spuitinstellingen op de gewasbedekking.

Vooral de bedekking aan de onderkant van bladeren en binnen in het gewas werd als matig beoordeeld, terwijl eitjes van bepaalde plagen juist onder blad kunnen zitten. 'Volgens de telers schoten alle gebruikte technieken hierin tekort', zegt pilotleider Patricia Hoogervorst van de Nederlandse Fruittelers Organisatie. 'Dat zien machinefabrikanten nu ook in.'

Met de juiste instellingen wordt het risico op emissie verkleind. Menig teler vond de bedekking ook niet optimaal bij een maximale luchtondersteuning. De rijsnelheid moet er wel goed op zijn afgestemd.

In hoeverre zijn galmijt, vuur, virus en onkruid met een geïntegreerde gewasaanpak te beheersen in tulpen en bijgoed? Ervaringen uit de biologische teelt bieden perspectief voor de gangbare teelt. 'Wat we doen en zien in de biologische teelt, is het voorportaal voor de gangbare teelt', zegt pilotleider Kees Stoop van Vertify.

De geïntegreerde gewasaanpak wordt op twee gangbare en twee biologische bedrijven beproefd. Een van de speerpunten is tulpengalmijt. Tot nu toe zetten telers spirotetramat in, maar deze werkzame stof verdwijnt. 'We willen niet een middel vervangen door een ander middel, maar galmijt geïntegreerd aanpakken', zegt Stoop.

Hiervoor is onder andere de Presscon-methode toegepast. Stikstof wordt daarbij in een afgesloten bewaarcel geblazen, zodat het zuurstofgehalte tot 1 procent zakt. Het werkt tegen mijt.

Om de weerbaarheid van het gewas te verhogen, zijn behandelingen uitgevoerd met steenmeel, sporenelementen en citrusolie. Maar de natuurlijke vuurdruk liep vorig jaar zo op dat overschakeling op chemie nodig was om het gewas ziektevrij te houden.

Duurzame lelieteelt is mogelijk met een geïntegreerde aanpak van bladschimmels, luizen, virussen en onkruid. Dat blijkt uit praktijkexperimenten die HLB met telers in Drenthe uitvoert. 'Onze doelstelling is 50 procent minder milieubelasting dan in het ijkjaar 2019', zegt pilotleider Ben Seubring van HLB.

Tegen onkruid wordt wiedeggen ingezet. Dat werd eerst bijna niet in de lelies gedaan, onder andere omdat telers dachten dat het niet goed zou werken. Uit de pilot blijkt het tegendeel: wiedeggen in de lelies werkt wel goed en is mogelijk totdat het gewas dicht staat.

Open dagen zijn niet alleen bedoeld voor telers, maar openbaar toegankelijk voor omwonenden. Seubring: 'We laten zien hoe milieuvriendelijk de lelieteelt bezig is. In de praktijkexperimenten spuiten we al 50 procent minder. Soms halen we zelfs 80 procent reductie. De spuit blijft wel rijden, alleen met andere inhoud.'