'Computerambtenaar, ga de boer op'

Daar kwam ik heel goede en bekwame mensen tegen, weliswaar een kleine minderheid. Door de jaren heen heb ik de cultuur langzaam zien veranderen.

Een dienend ambtenarenapparaat werd langzamerhand een sturend apparaat, althans zo voelde het. Steeds vaker kwam ik mensen tegen die kennis ontbeerden, alhoewel ze daar zelf anders over dachten. Als ik daar kritiek op had of adviezen uit de praktijk meegaf, werd een muur opgetrokken. Openstaan voor kritiek is een vereiste om jezelf te verbeteren. 'Onafhankelijke' adviesbureaus werden steeds vaker ingehuurd om het kennisgat te dichten. Niet zelden werden die bureautjes aangestuurd door vriendjes.

Ik heb een gemeentesecretaris meegemaakt die een volledig uit de bocht gevlogen ambtenaar beschermde. Dan ben je machteloos, dat is ook een cultuurverschil met vroeger. De ambtenarij raakt steeds meer gesloten en men beschermt elkaar. Het lijkt op het huidige omroepbestel, het komt dus vaker voor.

Als bestuurder had ik regelmatig een afwijkende mening gebaseerd op praktijkervaring. Vervolgens krijg je minder medewerking van ambtenaren omdat je als lastig wordt neergezet. Bij een dwangbevel van mijn waterschap Rijnland had ik bezwaar gemaakt. Ik kon mijn gelijk bewijzen. Maar zittend tegenover zes, ja echt waar, zes juristen was mijn verlies al vooraf bepaald. Werd een duur grapje. Het arbeidsethos is ook sterk afgenomen, maar dat is een maatschappelijk fenomeen.

Zit u op dit zeurverhaal te wachten? Nee, natuurlijk niet. Maar het is wel onderdeel van onze huidige bestuurscrisis. Je kunt topbestuurders hebben, maar als de cultuur in het ambtenarenapparaat niet verandert, wordt niets bereikt. Hoe gaan we dat oplossen? Beginnen met uit de luie stoel komen en in de praktijk kijken wat er kan en moet veranderen, de boer op. Nu krijgen we steeds meer computerambtenaren.

Ik heb meegemaakt dat een ambtenaar een vaarroute voor pleziervaartuigen door de polder had gemaakt. Prachtig geïllustreerd rapport, vanachter de computer geschreven, halfjaar mee bezig geweest. Ik vertelde hem dat de route die hij had gekozen onder een spoorlijn doorliep waar nauwelijks een kano onderdoor paste. Daarop antwoordde hij: 'Dan verhogen we toch de spoorlijn.' Natuurlijk, dat ik daar niet op was gekomen.