Twee koeien voorzien huishouden van gas

Achtergrond Melkvee Michiel Elands 04 maa 2024 om 13:00uur

In combinatie met stimulerend overheidsbeleid kan mest vergisten de komende jaren een forse bijdrage leveren aan de productie van groen gas. Er zijn vooral kansen voor melkveehouders. Toch zien financiële experts beren op de weg.

Monomestvergisting vermindert zowel de uitstoot van stikstof uit de stal als de emissie van methaan uit opgeslagen mest. Daarnaast verbeteren de mineralenkringloop op een melkveebedrijf en de luchtkwaliteit in de stal. Het geproduceerde gas is bovendien een duurzamer alternatief voor fossiele brandstof.

De term 'mono' betekent dat uitsluitend mest in de vergister gaat zonder toevoegingen. Vooral rundveemest met een hoog methaangehalte is geschikt om te verwerken tot biogas. Vervolgens kan dat worden opgewaardeerd tot groen gas, waarna het gas het bestaande gasnet op kan. De mest van één melkkoe levert zo'n 600 kuub groen gas op. Dat betekent dat twee koeien een gemiddeld huishouden van gas kunnen voorzien.

Mooie voorbeelden

'Het mes snijdt aan twee kanten', benadrukt Marijn Dekkers, sectormanager melkveehouderij bij Rabobank. 'Het is aan de ene kant een verdienmodel voor de boeren en een mogelijkheid om de emissies van stikstof en CO2 terug te brengen. Aan de andere kant kunnen we als sector de bebouwde omgeving van duurzaam gas voorzien. Zeker niet elke locatie is geschikt voor monomestvergisting, maar we zien in de praktijk mooie voorbeelden.'

Het is een verdienmodel en een mogelijkheid om emissies terug te brengen

Marijn Dekkers, sectormanager melkveehouderij bij Rabobank

Banken en adviseurs zien ook een waslijst aan obstakels voor het op grote schaal vergisten van mest. Van lange vergunningstrajecten tot verzet vanuit de omgeving, van een onzekere businesscase tot onvoldoende beloning van de veehouders die ammoniak- en stikstofemissies verlagen tot last but not least de onduidelijkheid over de toekomst van de veehouderij in Nederland.

Samenwerkende bedrijven

Volgens Dekkers is een businesscase met 500 koeien nu 'robuust'. 'Er zijn dus mogelijkheden op één grote melkveehouderij, maar ook mest aanvoeren van andere bedrijven is een optie.' Daarnaast ziet hij volop interesse in hubs van samenwerkende bedrijven die op eigen erf de mest vergisten en op één locatie het ruw biogas leveren of opwaarderen naar groen gas.

'De uitvoering hiervan is lastig', constateert Dekkers. 'De investeringskosten binnen een hub zijn hoog en het is belangrijk dat alle deelnemers lang gecommitteerd blijven. Vergunningen verkrijgen, zeker voor een wat grotere installatie, maar ook voor mest aanvoeren, is soms lastig en de huidige stimuleringsregelingen zijn beperkt. Ik zie monomestvergisting als een puzzel die je moet leggen, waarbij elk stukje moet passen.'

Productie verhogen

De Nederlandse overheid heeft de ambitie uitgesproken om de productie van groen gas flink te verhogen: van 230 miljoen kuub in 2022 tot 2 miljard kuub vanaf 2030.

Met de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) is er een gegarandeerde prijs voor groen gas. Volgens de plannen van demissionair minister Rob Jetten voor Klimaat en Energie komt er op 1 januari 2026 een bijmengverplichting voor energieleveranciers. Dat zou de markt voor deze duurzame brandstof een extra impuls moeten geven.

Voor een vergister zijn stalaanpassingen nodig, bijvoorbeeld voor verse mest. © Twan Wiermans

Met het huidige SDE++-tarief – 1,48 euro per kuub gas – staat de businesscase onder druk. 'Een alternatief voor de gegarandeerde gasprijs zijn inkomsten uit de verkoop van ongesubsidieerde groengascertificaten. Potentiële opbrengsten, maar vooral de lengte van de contracten van deze certificaten, zijn in de huidige markt onvoldoende voor een robuuste businesscase. Mogelijk kan de bijmengverplichting hier verandering in brengen', zegt de sectormanager melkveehouderij.

Rabobank heeft een fonds van 3 miljard euro voor de verduurzaming van de land- en tuinbouw. Voor monomestvergisting zijn leningen met rentekorting en waar nodig aangepaste aflossingen beschikbaar. 'De financiering is maatwerk. De korting geldt alleen voor het bedrag dat nodig is voor de aankoop en installatie van de vergister en om de benodigde aanpassingen daarvoor te maken op het bedrijf', zegt Dekkers.

Gunstige rente

Ook ABN Amro rekent een 'gunstige rente' voor investeringen in monomestvergisting. 'Voor ondernemers die hun bedrijf verduurzamen, kunnen we bijvoorbeeld ook een aflossingspauze afspreken, als ze daadwerkelijk in transitie gaan', zegt Pierre Berntsen, directeur agrarische bedrijven bij ABN Amro.

'We doen onderzoek naar kansrijke ontwikkelingen zoals regeneratieve landbouw, ketensamenwerking, monomestvergisting en andere manieren om broeikasgas- en stikstofemissies te verlagen', vervolgt Berntsen.

Vooral melkveehouderij

Volgens een recent rapport van ABN Amro is bij gelijkblijvend overheidsbeleid 260 miljoen kuub meter groen gas uit mestvergisting mogelijk. Daarvan wordt 79 procent door de melkveehouderij gerealiseerd, 17 procent door de varkenshouderij en 4 procent door overige sectoren, vooral de kalverhouderij.

'Onze inschatting kent onzekerheden, maar we durven wel te stellen: het doel van het kabinet van 2 miljard kuub groen gas per jaar in 2030 is niet realistisch', schetst Berntsen.

Monomestvergisting is 'een innovatie die de titel doorbraakinnovatie verdient en een belangrijke bouwsteen in het verduurzamen van de Nederlandse landbouw', vindt de ABN Amro-man. 'De CO2-voetafdruk van melk daalt met zo'n 20 procent. Door de huidige knelpunten in beeld te brengen, hopen we de komende jaren op een versnelling van monomestvergisting.'

Wanneer is monovergisting bij melkvee rendabel?

De investeringen voor monomestvergisting op bedrijfsniveau schommelen al snel tussen de 500.000 en 2 miljoen euro, berekende ABN Amro vorig jaar. Volgens de bank kunnen de investeringen bij een bedrijfsomvang vanaf ruim 300 koeien financieel uit. 'Tal van factoren hebben invloed op dit getal', verwoordt Pierre Berntsen, directeur agrarische bedrijven bij ABN Amro. 'Denk aan het rantsoen, de kwaliteit van de dagverse mest, de gasopbrengst per kuub mest, de benodigde investeringen, de opbrengsten van energie en de hoogte van de SDE++. We gaan uit van een terugverdientijd van zes tot acht jaar.' Vanaf 175 koeien is vergisting in combinatie met stroomopwekking via warmtekrachtkoppeling haalbaar, vindt Berntsen. Voorwaarde is dat de warmte op het bedrijf kan worden benut, bijvoorbeeld voor het produceren van zuivel. Voor kleinere bedrijven kan samenwerken een optie zijn. DLV Advies begeleidt twintig clusters van boeren die monomestvergisting toepassen in vooral Noordoost-Nederland. Energiespecialist Erik Drost van DLV Advies adviseert om de investering 'stap voor stap te doen' en ook na het verkrijgen van een omgevingsvergunning en de SDE++-subsidie opnieuw te gaan rekenen om te kijken of de businesscase nog klopt. Drost pleit voor een fors hogere SDE++-subsidie van een kleine 2 euro per kuub gas. Daarnaast komt de bijmengverplichting van biogas voor energiebedrijven later dan hij had gehoopt. 'Met de juiste stimulansen vanuit de overheid of de markt wordt het wellicht ook bij 100 koeien interessant.'