Prijsdalingen en krimp volume drukken groei landbouwexport

De exportcijfers zijn berekend door Wageningen University & Research (WUR) en het CBS in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV).

In 2022 stegen vrijwel alle landbouwgoederen in prijs vanwege de doorberekening van hoge kosten voor grondstoffen, veevoer, kunstmest, aardgas, verpakking en transport. In 2023 stegen de prijzen ten opzichte van 2022 in de loop van het jaar steeds minder en voor sommige goederen zijn de prijzen zelfs gedaald.

Daling exportvolume

Over het hele jaar 2023 waren de exportprijzen in de landbouw wel hoger dan in 2022. De prijsstijging in 2023 was groter dan de gelijktijdige daling van het exportvolume in 2023, waardoor de landbouwexportwaarde licht groeide (met 1,6 procent).

De Nederlandse economie heeft in 2023 naar schatting 50,4 miljard euro verdiend aan de export van landbouwgoederen (4 procent hoger dan in 2022), waarvan 45,7 miljard euro dankzij de export van Nederlandse makelij en 4,7 miljard euro dankzij de wederuitvoer van landbouwgoederen die in het buitenland geproduceerd zijn.

Zuivel en eieren op eén

In de ranglijst van meest uitgevoerde landbouwproducten is de top drie ten opzichte van 2022 ongewijzigd gebleven met de export van zuivel en eieren op één, de sierteeltexport op twee en de vleesexport op drie. De exportwaarde van zuivel en eieren (12,0 miljard euro) en van sierteelt (11,5 miljard euro) bleef tussen 2022 en 2023 nagenoeg onveranderd.

De vleesexport nam met 2 procent toe van 11,0 miljard tot 11,2 miljard euro. Verderop in de lijst is de export van groenten (met 12 procent), van fruit (met 11 procent) en van bereidingen van groente en fruit (met 14 procent) sterk in waarde gestegen.

Aardappelen vallen hier onder groente en zijn in 2023 in prijs gestegen en daarnaast is ook het exportvolume toegenomen. Voor overige groente geldt enkel een prijsstijging. Weersomstandigheden, hogere bewaarkosten en concurrentie in landgebruik zorgden onder andere voor hogere aardappelprijzen.

De groei van de waarde van de fruitexport kwam door een prijsstijging, het exportvolume bleef ongeveer gelijk. Voor bijvoorbeeld fair trade bananen is er per 1 januari 2023 een hogere minimumprijs afgesproken in verband met hogere productiekosten. Een hogere importprijs voor bananen wordt doorberekend in de exportprijs.

Traditiegetrouw is Duitsland de belangrijkste afnemer van landbouwgoederen uit Nederland. Ook dit jaar gaat het om bijna een kwart van de totale Nederlandse landbouwexport (29,6 miljard euro in 2023). De procentuele groei van deze exportstroom was wel kleiner (+1 procent) in 2023 dan bij de export naar België (+5 procent) en Frankrijk (+6 procent). De export naar het Verenigd Koninkrijk is met 0,5 procent toegenomen in 2023.

Grootste groeimarkt

Spanje is procentueel de grootste groeimarkt in de top tien van bestemmingen met een groei van de landbouwexport met 12 procent in 2023. Onder andere de exportwaarde van levende dieren, groente en fruit was in 2023 een stuk hoger dan in 2022. Spanje is nu de zesde exportbestemming. De landbouwexport naar China is in 2023 juist met 20 procent afgenomen. Dat heeft vooral te maken met een teruggelopen vraag naar Nederlands babymelkpoeder en Nederlands varkensvlees, door onder andere een toename van de productie in China zelf.

De Nederlandse landbouwexport bestaat uit wederuitvoer van niet of licht bewerkte import die via Nederland doorgaat naar een derde land en export van Nederlandse makelij. Bij de laatste groep hoort ook de export van significant bewerkte import die door Nederland wordt geëxporteerd. Daaronder valt onder meer veevoer vervaardigd van sojabonen uit Brazilië.

Het onderscheid tussen beide groepen is van belang, omdat Nederland veel meer verdient aan de export van Nederlandse makelij dan aan wederuitvoer. In 2023 wordt de landbouwexport van Nederlandse makelij geraamd op 82,1 miljard euro en de wederuitvoer van buitenlandse landbouwgoederen op 41,7 miljard euro.

Afname wederuitvoer

De wederuitvoer nam in 2023 af met 2,0 procent, de eerste afname sinds 2018. De export op basis van Nederlandse productie groeit met 3,6 procent. De totale geraamde waardegroei is dus te danken aan de groei in export van eigen makelij, terwijl de groei in de voorgaande jaren van wederuitvoer kwam. Het aandeel van wederuitvoer in de totale landbouwexport is gedaald van 35 procent in 2022 naar 33,7 procent in 2023.