Adema ontvouwt plan voor dierwaardige veehouderij

Met de vrijdag gepubliceerde maatregelen voor de vier grote veehouderijsectoren – varkens, kippen, koeien en kalveren – wil Adema een alternatief bieden voor het amendement-Vestering. Dit initiatief van de Partij voor de Dieren werd in 2022 al door de Tweede Kamer aangenomen en bepaalt dat veehouderijsystemen dieren niet mogen belemmeren in hun natuurlijke gedrag. Ook verbiedt het ingrepen zoals onthoornen en het knippen van snavels bedoeld om dieren in een stalsysteem te kunnen houden.

'Dit vraagt een grote aanpassing van de houderijsystemen en van de markt. Daarom moet dit op een zorgvuldige manier gebeuren. Tegelijkertijd is dit een goed haalbaar streven voor 2040. Er zijn veehouders die al goed op weg zijn, maar het moet en kan beter', vindt Adema.

Wageningen Economic Research en Connecting Agri & Food maakten een doorrekening van de kosten van het eerste pakket maatregelen (zie bijlage) tot 2030. Blijft de huidige stalcapaciteit gehandhaafd, dan vraagt dat een investering van 1,018 miljard euro. Het inkomen van veehouders zou met in totaal 640 miljoen euro afnemen. Als boeren hun stallen uitbreiden om met het huidige aantal dieren aan de nieuwe eisen te voldoen, dan gaat het om een investering van 2,735 miljard euro en dan bedraagt het inkomensverlies voor de sector 397 miljoen euro. Tijdens een rondetafelgesprek donderdag in de Tweede Kamer over deze transitie werd tot 2040 een totaal kostenplaatje van 5 miljard euro genoemd.

De minister spreekt behalve de overheid ook financiers en markt- en ketenpartijen aan om de transitie financieel mogelijk te maken. 'De ambitie om in 2040 een dierwaardige veehouderij te hebben houdt immers ook in dat niet alleen de veehouders hun bedrijven dierwaardig hebben ingericht, maar ook dat markt- en ketenpartijen als basisnorm uitsluitend dierwaardig geproduceerde producten zullen in- en verkopen', licht hij toe.

Moeilijk toetsbaar

Politiek en sector worstelen al enige tijd met de praktische invulling van het amendement-Vestering. Omdat het niet precies voorschrijft wat onder dierwaardig wordt verstaan, is het bovendien juridisch moeilijk toetsbaar. Gesprekken over een convenant met de veehouderijsector zijn door de val van het kabinet op pauze gezet.

Wel is er haast geboden bij het alternatief dat Adema nu aan de Tweede Kamer voorlegt. Maandag debatteert de bewindsman daarover met de landbouwcommissie. Krijgt hij geen groen licht, dan gaat het amendement-Vestering ongewijzigd in op 1 juli 2024. Het is daarna niet ondenkbaar dat dierenorganisaties via de rechter naleving daarvan gaan eisen.

Het pakket maatregelen dat Adema vrijdag publiceerde, gaat vanaf 2026 in. Deze maatregelen vormen de eerste stappen tot en met 2030. De minister erkent dat er nog grotere aanpassingen nodig zijn om een volwaardig alternatief te bieden voor wat het amendement-Vestering vraagt. De voorstellen daarvoor worden verder uitgewerkt, maar de invoering daarvan is aan een nieuw kabinet, schrijft Adema.

Markt is cruciaal

LTO Nederland mist in de Kamerbrief de randvoorwaarden die boeren helpen om de gevraagde stappen te zetten. De bijdrage vanuit de markt en keten is een van de cruciale randvoorwaarden om deze transitie te laten slagen. Het is ook aan de overheid om daar hardere afspraken over te maken, vindt de belangenorganisatie.

In de sector leeft de vrees dat succesvolle marktconcepten die nu al meer dierenwelzijnseisen stellen door de hogere wettelijke eisen de das om worden gedaan. 'Nu is het nog de markt die de boer daarvoor een meerprijs geeft. Als het een wettelijke verplichting met een jaartal erbij wordt, gaan marktpartijen daarvoor niet meer extra betalen. Dan wordt dit het nieuwe 'normaal' en zal de veehouder er alleen aan inkomen op gaan inboeten.'

• Er is per 2026 de mogelijkheid in de stal om dieren te kunnen afzonderen bij afkalven (minimaal visueel contact met koppel) en ziekte.
• Verbod per 2026 op individuele huisvesting van kalveren vanaf de leeftijd van zeven dagen.
• Koeien hebben per 2026 permanente toegang tot schoon drinkwater, zowel in de stal als in de weide.
• Er is per 2026 onbeperkte toegang tot ruwvoer van goede kwaliteit, passend bij de leeftijd en het lactatiestadium van de koe.
• Koeien hebben per 2026 de mogelijkheid tot vachtverzorging, bijvoorbeeld door beschikbaarheid van voldoende koeborstels.
• Per 2026 wordt langdurige pijnstilling bij onthoornen en castratie verplicht.
• Kalveren krijgen per 2026 minimaal de eerste zes weken melk via een speen.
• Er geldt per 2026 een verbod op de nieuwbouw van aanbindstallen.

• Elk kalf heeft per 2026 een eigen vreetplaats.
• Verbod per 2026 op individuele huisvesting van kalveren vanaf de leeftijd van zeven dagen.
• Er wordt per 2030 een eerste stap gezet om de minimale aanvoerleeftijd van kalveren te verhogen, zodat zij langer op het melkveebedrijf blijven. De aanvoerleeftijd gaat naar minimaal 28 dagen.
• Per 2026: verplichting om het minimale hemoglobinegehalte te verhogen naar ten minste 4,5 millimol per liter (in plaats van gemiddeld 4,5) en gemiddeld 5,3 millimol per liter. Het streven is om het minimale hemoglobinegehalte daarna stapsgewijs te verhogen naar ten minste 5,3 millimol per liter (conform Efsa). Daarbij komt er per 2026 een verbod om de ijzergift tegen het einde van de mestperiode te verlagen.
• Kalveren hebben per 2026 permanente toegang tot schoon drinkwater.

• Per 2028: de minimale speenleeftijd voor biggen zal 25 dagen zijn, de huidige uitzondering van 21 dagen vervalt.
• Per 2028: Aanpassingen in bestaande kraamstallen zodanig dat de biggen kunnen mee-eten met de zeug.
• Per 2030: aanscherping regels over eet- en drinkplekken om concurrentie om voer en water te voorkomen.
• Per 2028: voorzieningen treffen om een deels dichte vloer te creëren in stallen met gespeende varkens.
• Per 2030: permanente beschikking over ruwvoer voor gelten en drachtige zeugen.

• Per 2026: eerste stap naar meer ruimte voor vleeskuikens naar maximaal 39 kilo per vierkante meter.
• Per 2030: aanbrengen van plateaus/verhogingen voor vleeskuikens.
• Per 2026: aanscherping van de voorschriften over permanente toegang tot voldoende droog, rul strooisel van goede kwaliteit met het oog op de geschiktheid ervan voor stofbaden en foerageren.
• Per 2026: permanente toegang tot drinkwater.

• Per 2030: een verbod op kooihuisvesting (ook opfokleghennen en ouderdieren) (betreft overgangstermijn voor resterende 10 procent van de houders).
• Per 2026: verplichting tot het aanbrengen van voldoende verhogingen (meer ruimte per dier op zitstok/platform dan nu verplicht is).
• Per 2026: aanscherping van de voorschriften over permanente toegang tot voldoende droog, rul strooisel van goede kwaliteit met het oog op de geschiktheid ervan voor stofbaden en foerageren.
• Per 2026: bezettingsgraad opfokleghennen vastleggen op maximaal 18 hennen per vierkante meter.

• Elke melkvee-, kalver-, leghennen-, vleeskuiken- en varkenshouder heeft per 2026 een klimaatadaptatieplan als onderdeel van het gezondheidsplan, dat onder meer maatregelen bevat om het stalklimaat te verbeteren en om hitte- en koudestress te voorkomen.
• Per 2028 wordt een eerste stap gezet om specifieke maximumnormen voor gasconcentraties op te nemen in de koeien-, kalver-, leghennen-, vleeskuiken- en varkensstal.
• Aanscherpen regels voor daglicht in de stallen bij nieuwbouw.