PBL: stikstofdoelen binnen tien jaar niet haalbaar, meer krimp van veestapel nodig

Nieuws Politiek René Bouwmeester 26 feb 2024 om 00:15uur

De doelen voor natuur, stikstof, klimaat en water worden waarschijnlijk niet binnen tien jaar gehaald met de Provinciale Programma's Landelijk Gebied (PPLG) en de plannen van het Rijk. Daarvoor zijn meer maatregelen nodig. Dat concluderen het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Wageningen University & Research, Deltares en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu in een analyse van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG).

PBL%3A+stikstofdoelen+binnen+tien+jaar+niet+haalbaar%2C+meer+krimp+van+veestapel+nodig

De onderzoekers verwachten niet dat de doelen voor de landbouw worden gehaald met de provinciale plannen en de maatregelen die het Rijk neemt, zoals de nieuwe mestregels en het uitkopen van de piekbelasters. Daarmee worden weliswaar belangrijke stappen gezet, maar om de doelen in 2030 of 2035 te kunnen halen, moeten boeren veel meer kostbare en vergaande maatregelen op hun bedrijf doorvoeren. Daarnaast vraagt het om meer krimp van de veestapel, schrijven de kennisinstellingen.

Verder is voor het halen van de natuur- en waterdoelen veel meer natuur nodig dan vastligt in de afspraken tussen het Rijk en de provincies. Ook moet op honderdduizenden hectaren het agrarisch grondgebruik worden aangepast. Gezien de omvang van de uitvoeringsopgave is de verwachting dat de gestelde doelen in een decennium volledig worden gehaald niet realistisch.

Belangrijke bijdrage

De kennisinstellingen stellen dat de PPLG's wel een belangrijke bijdrage kunnen leveren om de doelen dichterbij te brengen. De programma's kunnen effectiever en doelmatiger worden met een duidelijke strategie voor prioritering in de gebiedsaanpak.

• Lees ook: 'Gebiedsprocessen kosten meer tijd; natuurdoelen zo niet haalbaar'

In hun programma's schetsen de provincies de hoofdlijnen van hun beleidsaanpak. Van concrete gebiedskeuzes en uitgewerkte beleidspakketten is nog geen sprake. Een belangrijk onderdeel van de aanpak van veel provincies is om in specifieke gebieden te streven naar minder intensief gebruik van landbouwgrond. Ook willen zij het agrarisch natuur- en landschapsbeheer flink uitbreiden. Dit zijn effectieve maatregelen om de doelen dichterbij te brengen, vinden de kennisinstellingen.

Grote verschillen tussen provincies

Om de doelen te halen, reserveerde het nu demissionaire kabinet tot en met 2035 24,3 miljard euro. De provincies ramen de kosten van hun plannen op ruim het dubbele. De analisten merkten niet alleen de grote verschillen tussen de provincies op, maar ook dat de provincies leunen op nieuwe beleidsinstrumenten.

Het gaat daarbij bijvoorbeeld om financiële vergoedingen om boeren te compenseren voor minder intensief grondgebruik, beloningsstelsels of langjarige natuurbeheercontracten. Deze instrumenten moeten eerst nog worden ontwikkeld. Bovendien vragen de honderden voorgenomen provinciale gebiedsprocessen om veel meer uitvoeringscapaciteit dan in het verleden.

• Lees ook: Eindelijk geld voor natuur- en landbouwopgaven in regio

De omvang van de uitvoeringsopgave en de totale budgetraming vragen om scherpere prioritering dan nu in de programma's van het Rijk en de provincies is voorzien. Het beantwoorden van de vraag welke gebieden als eerste in aanmerking komen voor een gebiedsaanpak, maakt het programma effectiever.

Taakverdeling

In de provinciale programma's leggen de provincies de bal terug bij het Rijk om de doelen voor de uitstoot door de landbouw te halen, vinden de kennisinstellingen. Toch ramen de provincies wel budget om ook eigen emissiebeleid te voeren. Het is volgens de kennisinstellingen de vraag of het doelmatig is als elke provincie eigen subsidieregels en beloningsstelsels gaat ontwikkelen, want het kan ook de ongelijkheid tussen regio's in de hand werken.

Tegelijk is het investeren in voldoende beschikbare grond, instrumenten en uitvoeringscapaciteit cruciaal om gedragen successen te boeken in de gebiedsprocessen die de provincies willen uitvoeren. Duidelijke afspraken over de verdeling van taken tussen het Rijk en de provincies en een doordachte prioritering van het type maatregelen dat voor financiering in aanmerking komt, zijn noodzakelijke voorwaarden voor een effectiever en doelmatiger NPLG, besluiten de analisten.