Voermanagement op één bij verlagen colistinegebruik

Een goed speenproces en een optimaal voermanagement rond de speenperiode zijn essentieel voor het terugdringen van het colistinegebruik in de varkenshouderij, stelt Jobke van Hout. Als dierenarts en onderzoeker varkensgezondheid bij Royal GD werkte ze mee aan het beleidsondersteunende onderzoek Colistinegebruik in de veehouderij, dat in 2021 door Wageningen Livestock Research werd opgestart en samen met Royal GD werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Het gebruik van colistine steeg tussen 2017 en 2020 in de gehele veehouderij met 62,1 procent. Een zorgwekkende toename, want colistine is soms het enige nog werkende antibioticum bij de mens en staat daarom op de lijst van kritische antibiotica van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Omdat de toename van het colistinegebruik grotendeels toe te schrijven was aan de varkenssector, richtten de onderzoekers en dierenartsen zich in het onderzoek voornamelijk op het verminderen van het gebruik bij varkens.

Twee teams

Binnen het onderzoek zijn twee Antimicrobial Stewardships teams (A-teams) gevormd, waarin tien praktiserende dierenartsen hun voorschrijfgedrag in kaart brachten en ervaringen deelden. Een van deze dierenartsen is Rita Schuttert-Wilps van De Oosthof Dierenartsen.

‘Het verminderen van antibioticagebruik heeft altijd al mijn aandacht en interesse gehad. Als dierenarts weet je welke antibiotica je uitschrijft. Toch merkte ik dat het goed is om ermee bezig te zijn en erover na te denken. Het aandeel colistine kwam concreet op papier.’

Ook uit de cijfers van de Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa) bleek duidelijk dat colistine vooral bij de gespeende biggen wordt ingezet.

Voer en voermanagement

De grootste winst is te behalen bij speenbiggen. ‘De kilogrammen colistine die bij gespeende biggen worden gebruikt als behandeling van speendiarree zijn veel hoger dan de kilogrammen die bij zuigende biggen met geboortediarree worden toegediend’, licht Van Hout toe.

Om het colistinegebruik bij speenbiggen te verlagen, is het voorkomen van speendiarree volgens de onderzoekers en dierenartsen een effectieve stap. ‘Om speendiarree te voorkomen, is een optimaal voermanagement voor en na spenen belangrijk. Het is de randvoorwaarde voor een goed speenproces’, vertelt Van Hout.

‘Daarmee bedoelen we de voersamenstelling, maar ook het aantal, de plaats en de beschikbaarheid van voerbakken en de watergift’, vult Schuttert-Wilps aan.

De dierenarts en onderzoeker benadrukken hierbij het belang van korte lijnen tussen dierenarts, voeradviseur en varkenshouder. ‘Verzamel als varkenshouder mensen om je heen met verschillende expertises. Zit een paar keer per jaar samen. Dat is niet alleen efficiënt, maar zorgt er ook voor dat iedereen van elkaar op de hoogte is en dat de neuzen dezelfde kant op staan. Samen kom je het verste’, geeft Schuttert-Wilps als tip.

Zwakste schakel

Hoewel voermanagement een belangrijke rol speelt bij het verminderen van colistine, is optimalisatie geen garantie tot succes. ‘Elk bedrijf is anders, waardoor het belangrijk is om per bedrijf te kijken waar de zwakste schakel zit’, licht Schuttert-Wilps toe. Ze legt uit dat bijvoorbeeld ook bedrijfsinrichting, klimaat, hygiëne, biestmanagement, genetica en bacteriën op het bedrijf invloed hebben op het voorkomen van speendiarree en daarmee het gebruik van colistine.

Lukt het niet om speendiarree voldoende te verminderen, dan kan biggenvaccinatie tegen E.coli een oplossing zijn. Schuttert-Wilps merkt in de praktijk dat een vaccinatie ondanks de extra kosten en extra arbeid op veel bedrijven uit kan, ook op bedrijven waar weinig zichtbare speendiarree voorkomt.

Groeiverbetering, uniformere koppels en een algehele betere gezondheid zijn enkele positieve effecten die ze ondervindt. ‘Voer- en voermanagement staan op één, maar vaccinatie kan een goede aanvulling zijn’, benadrukt ze.

Colistine blijft belangrijk

De grootste slag in het verminderen van het colistinegebruik kan dan wel bij de gespeende biggen worden gemaakt, maar ook de zuigende biggen verdienen aandacht. Schuttert-Wilps: ‘Als jonge biggen gezondheidsproblemen hebben, dan is het belangrijk om ze te kunnen behandelen. Bij een snel verlopend ziektebeeld, zoals geboorte- en speendiarree, werken andere antibiotica dan colistine niet snel genoeg of hebben ze niet dezelfde effectiviteit. Als we geen colistine meer mogen gebruiken, dan heeft dat een verminderd dierwelzijn en uitval tot gevolg.’

De dierenarts hoopt dan ook dat het antibioticum geen derde keuze wordt. Als dit wel het geval is, dan is het aan de sector om te bepalen of dit middel nog binnen de kwaliteitssystemen gebruikt mag worden of niet. Van Hout ziet deze zorg ook bij de andere dierenartsen uit de A-teams.

Inmiddels is daarom een vervolgproject opgestart door de Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), waarbij wordt gekeken naar de effectiviteit van andere antibiotica als behandeling van geboorte- of speendiarree.

Nu het onderzoek Colistinegebruik in de veehouderij is afgerond, blijft het zaak om aandacht te besteden aan het onderwerp. In herhaling zit volgens Schuttert-Wilps de kracht: ‘Bewustwording en verandering heeft tijd nodig, dat merk je ook in andere projecten, zoals bij de krulstaart.’