Minister Adema tevreden over forse reductie antibioticagebruik

In 2022 zitten volgens de rapportage van de Autoriteit Diergeneesmiddelen (SDa) de grootste dalingen in het antibioticagebuik bij de konijnen-, varkens- en vleeskuikensector met respectievelijk 32,4, 23,8 en 7,6 procent. In deze sectoren is het antibioticagebruik nu het laagst sinds de start van de monitoring.

In de melkveesector is het antibioticagebruik al sinds 2014 laag en stabiel.

Verschil tussen rassen

De vleeskuikensector heeft de laatste jaren goede stappen gezet. Opvallend is dat er een groot gebruiksverschil is tussen reguliere en alternatieve traaggroeiende rassen. Dit laat volgens de minister zien dat systeemveranderingen effect kunnen hebben op het antibioticagebruik.

Naast de vleeskuikens leggen de leghennen, kalkoenen, (groot)ouderdieren leg en vermeerdering en ook de opfokbedrijven het antibioticagebruik vast. Bij de leghennen is het gebuik stabiel laag. Wel is hier het colisitinegebruik een aandachtspunt. Daar is een sectorale aanpak voor en het gebruik is dalend.

Plan van aanpak werkt

De varkenssector laat zien dat een plan van aanpak van de hoogst gebruikende bedrijven werkt. Het plan van de sector is effectief en werkbaar en mede de oorzaak van de flinke daling in 2022. Daarnaast werkt de sector aan de bioveiligheid op de bedrijven ter preventie van infectieziekten in het algemeen. Vanwege de dreiging van Afrikaanse varkenspest is dit een speerpunt van de sector.

Ook de konijnensector toont aan dat een plan van aanpak van het antibioticagebruik en van hoog gebruikende bedrijven zinvol is. De sector is daar in 2022 mee gestart en heeft met een daling van het antibioticumgebruik van ruim 32 procent flinke vooruitgang geboekt. De onderzoeken naar de kritische succesfactoren voor een laag antibioticumgebruik en darmgezondheid als hoofdoorzaak van antibioticumgebruik helpen de konijnenhouders bij de bewustwording en bij het verlagen van het antibioticumgebruik.

Met de kalver-, varkens- en vleeskuikensector heeft de minister afspraken gemaakt over het behalen van reductiedoelen. Die sectoren liggen hierbij op koers of hebben ze zelfs al behaald.

Aandacht nodig voor kalveren en kalkoenen

De kalversector heeft de doelstelling sectorbreed wel behaald, maar laat in 2022 een stijging zien van het aantal hooggebruikende bedrijven in de diercategorie rosévlees afmest.

De stijging bij de zware rosékalveren leidt tot een gemiddelde stijging van het antibioticagebruik bij de kalveren van 5,6 procent. Mede omdat de afname in het gebruik bij de andere categorieën stagneert. De verschillen in gebruik tussen de bedrijven blijven groot. Er is al een aanpak voor hooggebruikende bedrijven in de rosévlees afmest. Er komt een plan van aanpak voor hooggebruikende bedrijven blank- en startkalveren bij. Daarnaast werkt de sector samen met de melkveehouderij aan een betere overgang van melkvee naar kalverbedrijf.

De kalkoensector kent ook een grote variatie in antibioticagebruik. Minder hooggebruikende bedrijven zijn hier ook van belang.

Benchmark dierenartsen

Ook de dierenartsen houden het voorschrijven van antibiotica bij. Ze kennen een veterinaire benchmarkindicator (VBI) per diersector als bovengrens. In de kalversector en bij de reguliere vleeskuikens zit meer dan 10 procent boven de VBI. Adema roept deze dierenartsen op om hier samen met de dierhouders blijvend aandacht aan te besteden.

De geitensector is in 2021 begonnen met het verplicht registreren van het antibioticagebruik. Van nog niet alle bedrijven zijn alle gegevens bekend. De minister is hierover met de sector in gesprek.

Sinds 2022 is er een Europese diergeneesmiddelenverordening van kracht. Het is per 2024 verplicht om het antibioticagebruik en de verkoop van kalkoenen, pluimvee, runderen en varkens te verzamelen. Nederland voldoet hier al aan. Vanaf 2027 geldt de verplichting voor alle voedselproducerende dieren en vissen en vanaf 2030 ook voor gezelschapsdieren en pelsdieren. Adema gaat hierover met de betreffende sectoren en partijen in gesprek.

Nationaal actieplan resistentie

Vanuit Europa geldt er verder de verplichting tot de aanpak van antibioticaresistentie. Het landbouwministerie werkt samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat aan een Nationaal Actieplan Antimicrobiële resistentie 2024-2030. Het wordt eind 2023 aan de Tweede Kamer toegezonden.

Europa heeft al een lijst opgesteld van antibiotica die zijn gereserveerd voor de mens. Voor dieren en producten afkomstig van dieren die uit derde landen worden geïmporteerd geldt dat deze antibiotica niet mogen worden gebruikt bij deze dieren en producten uit derde landen. Ze mogen daarbij ook niet zijn gebruikt als groeibevorderaar.

Vanuit de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is er verder een lijst met antibiotica die kritisch zijn voor het gebruik in de humane sector. Het gebruik van antibiotica die laatste redmiddel zijn voor inzet bij de mens, de fluorochinolonen en derde- en vierdegeneratiecefalosporinen is in Nederland bij dieren opnieuw laag in 2022.

Colistinegebruik daalt

Sinds 2019 heeft de WHO colistine ook op deze lijst gezet. Het gebruik van colistine is na een daling in 2021 in 2022 verder afgenomen met 28,2 procent. Het ligt nu op het laagst gemeten niveau. De gezamenlijke aanpak van overheid en sectoren om het gebruik van colistine terug te dringen werpt dus zijn vruchten af.

Wel benadrukt Adema het belang van het verder actief verlagen van het gebruik van colistine en andere polymyxinen. Een onderzoek naar de verantwoorde toepassing van colistine in de varkens- en pluimveesector is in de afrondende fase. Daarnaast wordt gewekt aan een verplichte gevoeligheidsbepaling voorafgaand aan de inzet van polymyxinen.