Grote proef toont gelijke opbrengsten niet-keren en ploegen

Veertien jaar lang liep de Basis-proef. Een periode waarin nieuwe vragen opkwamen over bodem en gewas, bijvoorbeeld ten aanzien van klimaatverandering en bodembeheer. Onderzoeker Maria-Franca Dekkers van Wageningen University & Research (WUR): 'Die speelden in 2009 nog niet zoals nu.'

Toch kan de proef volgens Dekkers wel bijdragen aan kennis over dergelijke vraagstukken. 'Al is het alleen maar omdat de grond zoveel jaren met grote terughoudendheid bewerkt is. Als input voor de Boerderij van de Toekomst is het onderzoek in Basis erg nuttig.'

Belangrijk is de samenwerking met boeren in de klankbordgroep rond Basis. Dekkers: 'Telers gaven veel reacties in een WhatsAppgroep. Zo hebben ze ons geholpen. We vroegen de telers aan de hand van een foto of het tijd was voor een bepaalde bewerking. Zij reageerden met tips uit eigen ervaring.'

Een proef vraagt om grotendeels dezelfde behandelingen met een paar variabelen. Dekkers vindt het verfrissend dat telers voor een vergelijking met meer verschillen in bouwplan pleiten: 'Ze zien veel in een 'optimalisatiesysteem'. Daarin vergelijk je de gangbaarste methode met een waarin de groenbemesters langer staan en andere gewassen elkaar opvolgen in het bouwplan. De telers willen dus weten of zo'n systeem als geheel beter werkt. Dat is relevant voor de praktijk en levert meer op voor het beleid.'

Gelijke of hogere gewasopbrengst

Concreet levert Basis veel kennis op, aldus Dekkers. 'We hebben de gewasopbrengsten van 2009 tot 2022 geanalyseerd. Daaruit komt het beeld dat gewassen prima presteren zonder ploegen. De opbrengst is gelijk of hoger bij de meeste gewassen, behalve bij peen en ui.'

Met andere teeltmethoden bleek de peenoogst ook weer in de buurt te komen van het gangbare systeem. Dekkers: 'Als je bij niet-kerende grondbewerking (NKG) de Twinrotor gebruikt voor peen, doet die het ongeveer even goed als na ploegen.'

Granen brengen in het ploegloze systeem meer op en gewassen als suikerbiet laten geen verschillen zien tussen ploegen en NKG. 'In een nat jaar vinden we geen verbetering met NKG', stelt Dekkers. 'Het zou dus leuk zijn om vochtmetingen te doen in beide systemen.' Om praktische redenen werkten sommige teelten niet bij NKG. Stikstofgenerator grasklaver is zonder ploeg en glyfosaat moeilijk in te bouwen.

Lichte bodemverdichting

Een interessant verschil in de bodemgesteldheid is dat bij NKG een licht verdichte laag ontstaat 10 tot 30 centimeter in de grond. Dekkers omschrijft dat als een positieve verdichting. 'Deze vormt geen belemmering voor de wortelgroei en waterhuishouding. Telers hebben het over meer draagkracht in de grond.'

Bij NKG blijkt de totale hoeveelheid stikstof in de grond wat verhoogd te zijn. Het heeft niet direct invloed op de gewasproductie. Tenminste, dat verband komt niet uit de proef. Bij Basis bepaalden monsters voor N-mineraal de hoeveelheid mest die werd gebruikt voor de proefveldjes. Een besparing op stikstof was daardoor mogelijk.

Veel bodemleven

Bodemleven kreeg in het eindverslag van Basis geen hoofdstuk, maar Dekkers vindt het onderzoek dat studenten daarnaar deden wel leerzaam. 'Zij vonden een grotere diversiteit aan bodemleven bij niet-kerende systemen, bijvoorbeeld meer soorten schimmels en loopkevers.' In de zoektocht naar een weerbaar, meer biodivers landbouwsysteem is een dergelijk resultaat belangrijk.

Hoewel analyses van de zaadbank in de bovenste 10 centimeter van de grond geen verschillen lieten zien voor wel en niet ploegen, had Joost Rijk van het team dat de proeven verzorgde wel het idee dat de onkruiddruk bij NKG wat hoger was. Dekkers denkt dat het zin heeft hier verder naar te kijken en daarbij andere meetmethoden te gebruiken. Het is in elk geval de wens om minder herbiciden te gebruiken.

Vaste rijpaden

In de loop van de proef werd het steeds beter mogelijk vanaf vaste rijpaden te werken en zo verdichting op de teeltbedden te voorkomen. 'Behalve ploegen doen we nu alles vanaf vaste rijpaden', geeft Dekkers aan. 'We hebben het niet vergeleken met geen vaste rijpaden.'

Bij de Boerderij van de Toekomst krijgen ze juist vragen over de onbereden beddenteelt. 'Mijn collega Derk van Balen krijgt de indruk dat verdichtingen onder de rijpaden bij NKG minder ver het bed in reiken dan bij ploegen', vertelt de onderzoeker. 'Het kan dus zo zijn dat NKG en vaste rijpaden elkaar versterken.'

In zomer 2024 dorsen de medewerkers van het proefbedrijf de laatste Basis-wintergerst. 'We gaan zoeken naar financiering voor een vervolg. Dan gaan nieuwe vragen zoals rond klimaat, vaste rijpaden, emissies en energiegebruik meer meewegen', besluit Dekkers.