Boerenprotest heeft in heel Europa effect, maar is nog niet voorbij

Een van de punten van zorg die in verschillende landen naar voren kwam, is de administratieve rompslomp voor boeren, de vele wet- en regelgeving waaraan zij moeten voldoen. Daar gaat de Europese Commissie wat aan doen, beloofde voorzitter Ursula von der Leyen donderdagavond na afloop van de speciale Europese top in Brussel.

Von der Leyen is niet de enige die zich realiseert dat dit nodig is. Ook demissionair minister-president Mark Rutte vindt dat het gedaan moet zijn met de rompslomp.

Mestmarkt

Een andere grief van de boeren is de hoge prijs die zij moeten betalen om van hun mest af te komen. Demissionair landbouwminister Piet Adema stelt in reactie daarop het 'buitengewoon belangrijk' te vinden dat er maatregelen komen om de boeren te helpen. Hij wil praten met Nederlandse boeren en is bereid om hun voorstellen in Brussel ter tafel te brengen.

'De mestmarkt knelt op dit moment enorm', zegt Adema. 'Ik wil dus wel kijken met de sector: welke maatregelen zouden nou nodig zijn om verlichting te brengen.' Landbouwministers in andere Europese landen voeren ook zulke gesprekken, weet hij. De ministers komen deze maand bij elkaar in de Landbouw- en Visserijraad. Adema verwacht dat het 'best een intensieve raad wordt die gaat over dit soort problemen'.

400 miljoen euro

Ook elders in Europa is politieke beweging te zien als gevolg van de massale boerenprotesten. De Franse regering van premier Gabriel Attal kondigde een reeks maatregelen aan om de boeren in Frankrijk wat lucht te bieden. Zo komt er een tegemoetkoming voor gestegen lasten van 400 miljoen euro.

De meeste maatregelen waren eerder al voorgesteld door de twee voornaamste Franse boerenbonden FNSEA en JA (Jeunes Agriculteurs, de organisatie van jonge boeren). Deze hebben hun leden daarom gevraagd de blokkades af te bouwen na twee weken van protesten.

Het pakket omvat onder andere het handhaven van accijnsvermindering op landbouwdiesel, een fiscale tegemoetkoming van 150 miljoen euro voor veehouders die extra kosten hebben gemaakt in verband met veeziekten, extra controles bij supermarkten op correcte vermelding van de herkomst van voedselproducten en het voorlopig opschorten van een reductieprogramma op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Eerder werd al aangekondigd dat de verplichte braakregeling van 4 procent op het areaal niet doorgaat.

Oneerlijke concurrentie

Ook gaat de Franse regering importen verbieden van producten waarbij gebruik is gemaakt van hulpmiddelen die in Europa niet zijn toegestaan, zoals thiacloprid. Dit om oneerlijke concurrentie te voorkomen. Verder wordt een onderhoudsplicht van grasland opgeschort en komt er een verhoging van de vrijstelling voor agrarische bedrijfsoverdracht. In samenhang daarmee kondigde de regering-Attal een fonds aan voor zachte leningen aan bedrijfsopvolgers met een totaalkapitaal van 2 miljard euro.

In Griekenland heeft premier Kyriakos Mitsotakis de boeren in zijn land verzekerd dat er toch nog een jaar compensatie wordt uitgekeerd voor hogere dieselprijzen. Het gaat om diesel voor vooral landbouwvoertuigen en machines die ook wel rode diesel wordt genoemd. Boeren in het Zuid-Europese land gingen net als in andere Europese landen de afgelopen dagen de straat op om te protesteren tegen hun dalende inkomsten in hun sector.

In Duitsland ging de Bonsdag vrijdag akkoord met de nieuwe begroting voor 2024, waarin wordt vastgehouden aan de afbouw van de gesubsidieerde of rode diesel voor onder meer landbouwvoertuigen. Er zijn massale protesten geweest van boeren, en ook van transportbedrijven, tegen het plan te stoppen met deze vorm van brandstofsubsidie. De regering heeft de boeren recent wel toegezegd dat ze de maatregel niet zoals gepland meteen uitvoert, maar dat het geleidelijk zal gaan.

Oekraïne

Ook op ander vlak behaalden de Europese boeren een succesje. De Europese Commissie wil de import van Oekraïense landbouwproducten aan banden leggen. Vermeende oneerlijke concurrentie en milieueisen waren in meerdere landen achterliggende oorzaken van de protesten deze week. De instroom van goedkope Oekraïense waren en strenge klimaatregels zouden bepaalde boeren in EU-landen het boeren onmogelijk maken.

Oekraïne mag nog minstens een jaar langer zonder invoerheffingen naar de Europese Unie exporteren, als het aan de Europese Commissie ligt. Maar voor pluimvee, eieren en suiker moet zo'n heffing wel worden betaald als Oekraïne meer exporteert dan afgelopen jaren, stelt de Europese Commissie voor. Daarnaast zouden 'snelle, corrigerende maatregelen' kunnen worden genomen als een lidstaat door Oekraïense export in de problemen raakt. Nu is dat alleen aan de orde als de hele unie wordt getroffen.

De Franse president Emmanuel Macron en christendemocratische partijgenoten van commissievoorzitter Von der Leyen drongen deze week in het Europees Parlement aan op het inperken van de import uit Oekraïne. Macron en Europees centrumrechts zinnen op handreikingen aan de boeren, ook met het oog op de naderende Europese verkiezingen. Uiterst rechtse partijen dreigen op de golven van boerenprotesten nog meer te winnen dan al wordt voorspeld, waarschuwen ze.

De EU-landen en het Europees Parlement moeten zich nog wel over de voorstellen van de Europese Commissie buigen. Als zij instemmen, wordt het milde importregime voor Oekraïne met de aanpassingen verlengd tot begin juni volgend jaar.

Protest gaat door

Ondanks de toezeggingen die her en der worden gedaan, lijken de protestacties niet klaar. In Polen hebben boeren aangekondigd opnieuw de grensovergangen met Oekraïne te gaan blokkeren. De vakbond zegt tegen de nieuwszender RMF24 dat ze ontevreden zijn over de Europese regels voor de invoer van Oekraïense landbouwproducten en over de 'passiviteit van de Pools regering'.

Vanaf volgende week vrijdag willen Poolse boeren alle grensovergangen naar Oekraïne bezetten. Het is nog niet bekend hoelang ze dat willen volhouden. Ook andere wegen zullen worden geblokkeerd.

Oneerlijke voordelen

De Poolse boeren blokkeerden eerder al wekenlang de grens met Oekraïne. Ze vinden dat de landbouwproducenten uit hun buurland oneerlijke voordelen krijgen op de Europese markt. Daardoor zou de Poolse landbouwsector in gevaar komen. Vorige maand bereikte de nieuwe regering van Donald Tusk een akkoord met de boeren om de blokkades stop te zetten, maar blijkbaar kon die overeenkomst niet lang standhouden.

In Frankrijk kondigde de grootste boerenvakbond donderdag aan te stoppen met het blokkeren van de wegen, omdat die organisatie wel vond dat de regering naar hun eisen had geluisterd. Maar niet op alle plekken vertrekken de boeren. Zo blijven ze op de A43 in de buurt van Lyon nog staan, sowieso tot maandag. Zij zijn bij een andere vakbond aangesloten en zeggen tegen BFMTV dat de gedane toezeggingen alleen gunstig zijn voor grote landbouwbedrijven, maar dat de kleine ondernemers in de sector er weinig aan hebben. Ook op andere snelwegen staan volgens Le Monde nog kleine groepjes boeren.

Nederland

In Nederland wordt dit weekend ook gedemonstreerd. De afgelopen dagen trokken trekkergroepen er al op uit om een manifest aan te bieden aan provinciale bestuurders. Zo stonden zij woensdagavond bij het provinciehuis in Zwolle, donderdag in Arnhem en vrijdagmiddag in Assen. In Den Bosch boden ZLTO-leden een petitie aan landbouwgedeputeerde Marc Oudenhoven (BBB) aan.

Actiegroep Farmers Defence Force (FDF) zegt te hopen dat de actiebereidheid onder boeren de komende dagen groeit en meer collega's zich aansluiten bij demonstraties in het land en op wegen. Een woordvoerder bevestigt een bericht van het Eindhovens Dagblad dat de groep de grenswegen het hele weekend wil blokkeren. Dit gebeurt al in het zuiden met de grens naar België. Mogelijk volgen ook acties in het noorden en oosten van Nederland.

Belangenorganisatie Agractie ziet ook dat 'de spanning hoog is' en 'vooral de situatie in de mestmarkt door Europese afspraken prangend is', zegt voorzitter Bart Kemp. Toch zegt de boerenbelangengroep nu niet betrokken te zijn bij acties, omdat wordt uitgekeken naar een 'voorspoedig formatieproces'. Agractie zou volgens Kemp donderdag nog met verschillende politici rondom de regeringsformatie contact hebben gehad.

FDF kondigde deze week ook aan op 4 juni een protestactie te organiseren in Brussel, samen met haar Poolse evenknie Instytut Gospodarki Rolnej en de Land schafft Verbindung Deutschland. Dat is twee dagen voor de verkiezingen van het Europees Parlement, die van 6 tot en met 9 juni plaatsvinden. In de Belgische hoofdstad willen de drie partijen protesteren tegen het Europees landbouwbeleid. Dat is volgens FDF een 'sloopbeleid'. Het protest moet 'het begin zijn van het einde van de huidige hegemonie van de ongekozen, Brusselse bestuurders', stelt FDF.