Virtuele afrastering stuurt de koe naar beste gras

Onderzoekers van Wageningen Livestock Research experimenteerden in 2015 met een voorloper van een systeem om koeien te laten grazen in een weide zonder fysieke afrastering. 'Dat er diverse jaren zijn verstreken en er nog steeds geen systemen om virtueel af te rasteren op de markt zijn, verbaast me niets', zegt Pieter Hogewerf van Wageningen Livestock Research.

Hogewerf was in 2015 nauw betrokken bij het virtueleafrasteringsonderzoek. 'Ik ben ook betrokken geweest bij de eerste onderzoeken naar automatisch melken. Ook daarbij duurde het diverse jaren voordat er een praktijkrijp systeem beschikbaar was.'

Denkbeeldige draadjes

Wat is virtueel afrasteren eigenlijk? Het is denkbeeldige draadjes plaatsen, bijvoorbeeld via een app op de telefoon, om een weide voor de koeien af te bakenen. Koeien leren de onzichtbare afrastering kennen, doordat ze een halsband dragen met een transponder waarin gps-techniek is verwerkt.

Als een koe in de buurt komt van de virtuele afrastering, wordt ze gewaarschuwd met een pieptoon. Komt ze tegen de virtuele afrastering aan, dan krijgt ze een schokje.

Het onderzoek van Wageningen Livestock Research liet destijds al zien dat koeien snel wennen aan een systeem waarbij geluidjes en schokjes laten weten tot hoe ver ze mogen gaan. 'De dieren pikten het snel op. Net als bij een fysieke afrastering gebeurde het na een tijdje nog maar zelden dat een koe een schok kreeg. Het geluidssignaal is voldoende om het dier duidelijk te maken dat de grens van de weide nabij is', zegt Hogewerf.

Drie producenten

Het lijkt erop dat minimaal drie producenten vergevorderd zijn met de ontwikkeling van een systeem om in West-Europa op de markt te brengen: het Nederlandse bedrijf Collie, het wereldwijd werkende bedrijf Gallagher en het Noorse bedrijf Nofence.

Nofence en Collie doen al enige tijd ervaring op met hun systemen op enkele Nederlandse melkveebedrijven. Het systeem van Collie kom je tegen op het biologische melkveebedrijf van Gerard en Mieke Mul in het Zuid-Hollandse Warmond.

Biologisch melkveehouder Gerben Buit in het Overijsselse Hasselt heeft twee seizoenen ervaring met het systeem van Nofence. In het weideseizoen biedt hij zijn honderd koeien vier keer per dag een nieuwe strip gras van 0,25 hectare aan.

Nieuw-Zeeland

Bij Gallagher zit de research- en developmentafdeling in Nieuw-Zeeland. Van hieruit wordt eShepherd, zo heet het systeem, uitgerold over grote rundveebedrijven in Australië en Nieuw-Zeeland. Ook loopt er een test in het Verenigd Koninkrijk en is een praktijktest in Duitsland in voorbereiding.

'We willen veel ervaring opdoen en informatie vergaren', zegt Bianca de Haan, marketingmanager bij Gallagher Europe. 'Op het moment waarop we een virtueel afrasteringssysteem op de markt brengen, moet dat een flinke meerwaarde hebben voor de melkveehouder.'

In de bedrijfsfilosofie van Gallagher zal virtueel afrasteren altijd een aanvulling zijn op bestaande fysieke elektrische afrasteringen. Ook de andere aanbieders lijken ervan uit te gaan dat de buitengrenzen van een bedrijf of een gebied moet zijn voorzien van palen en draden om te voorkomen dat de runderen weglopen als er een storing is.

Stripgrazen

Een van de grote voordelen van virtueel afrasteren is dat je als boer niet met draden en palen in de weer hoeft om de weide van je koeien af te zetten. Het dagelijks meerdere keren verplaatsen van draadjes heeft veel melkveehouders ervan weerhouden om te kiezen voor een systeem van stripgrazen. Terwijl dit een van de meest efficiënte systemen is om zowel een hoge grasopname als een hoge graslandproductie te bereiken.

Met virtueel afrasteren is stripgrazen een fluitje van een cent. Je kunt de app op je telefoon zo instellen dat de voordraad en de achterdraad meerdere keren per dag een stukje opschuiven.

Vibraties

Het systeem van Collie heeft eveneens een vibratiefunctie en Nofence laat weten hier ook aan te werken. Met vibraties kun je koeien stimuleren om van de ene plek naar de andere plek te bewegen. 'Ook dat leren ze snel als je zorgt dat de verplaatsing een beloning oplevert. Bijvoorbeeld vers gras in een nieuwe stripgraasstrook of brok bij de melkrobot', zegt Daniel Reisman van Collie.

Melkveehouder Gerard Mul heeft één seizoen ervaring met het systeem van Collie en is enthousiast. 'Voorheen probeerde ik de koeien ook meerdere keren per dag een nieuw stukje gras aan te bieden. Dat kostte me veel tijd. Nu is het een kwestie van even de app op mijn telefoon gebruiken', zegt hij.

Hogere melkproductie

Mul constateert dat intensief stripgrazen met de virtuele afrastering hem niet alleen veel arbeid scheelt, maar ook zorgt voor een hogere melkproductie. 'Als boer reken je je uren niet altijd. Dus over arbeidsbesparing kun je nog een beetje je schouders ophalen. Maar meer liters in de tank levert meer euro's op. Dat is concreet', benadrukt hij.

De melkveehouder ziet nog een voordeel: 'Het systeem begeleidt koeien in groepjes van drie richting de melkrobot. Het gevolg is een mooi over de dag gespreid robotbezoek. Daardoor zie ik veel minder wachtende koeien bij de melkrobot. Ze hebben meer tijd om te liggen herkauwen. Ik vermoed dat dit goed uitpakt voor de klauwgezondheid. Maar om daar iets zinnigs over te zeggen, moeten we meer ervaring opdoen.'

Grashoogtekaart

De producenten van de virtuele afrasteringssystemen zien voor de toekomst nog meer mogelijkheden. Reisman: 'Je kunt denken aan het koppelen van de informatie van een elektronische grashoogtemeter aan het systeem. In de toekomst zou dit kunnen met een satelliet die een grashoogtekaart opstelt. Je kunt die informatie gebruiken voor het bepalen van de oppervlakte en de locatie van de nieuwe strip gras die je de koeien gaat aanbieden.'

Ook het integreren van de transponder van de virtuele afrastering met activiteitsmeting en herkauwactiviteit is denkbaar.

Prijs

Collie is vooralsnog de enige producent die zich uitlaat over de prijs voor de boer. Melkveehouders kunnen kiezen tussen het huren of het kopen van het systeem. De huur voor het basissysteem kan voor een bedrag van 100 euro per koe per jaar. Bij aanschaf kost het systeem kost eenmalig 400 euro per koe met een serviceabonnement van 50 euro per koe per jaar.

Volgens Reisman is de investering goed terug te verdienen. 'Een hogere grasopname per koe en een hogere grasproductie per hectare zorgen voor extra financiële opbrengsten. Daarnaast is er een flinke arbeidsbesparing, omdat je minder met afrasteringen in de weer bent en minder tijd hoeft te besteden aan koeien ophalen. Doordat je intensiever gaat weiden, hoef je minder te maaien en in te kuilen en minder mest uit te rijden.'

De producenten van virtuele afrasteringen weten dat hun systemen minstens zo diervriendelijk moeten zijn als traditioneel schrikdraad is. 'Desondanks kun je er niet zonder meer van uit gaan dat zo'n nieuw systeem geen discussies over dierenwelzijn gaat opleveren', zegt Hogewerf. 'Ik denk zelfs dat als traditioneel schrikdraad nu nieuw op de markt zou komen, het maar de vraag is of het zonder slag of stoot zou worden geaccepteerd.'