Duitse onvrede zit dieper dan hogere dieselprijs

Intussen worden van tijd tot regels aangescherpt, al of niet onder druk van Europa. Vaak gaat het om niet begrepen aanscherpingen die geld kosten, maar in de opbrengsten niet kunnen worden verrekend. Het leidde vijf jaar geleden ook al tot een flinke protestgolf waarbij trekkers de weg opgingen.

De toenmalige regering onder leiding van bondskanselier Angela Merkel (CDU) nodigde de landbouw uit om constructieve oplossingen te bedenken. Om dan ook tot breedgedragen voorstellen te komen, werd een landbouwtop georganiseerd met ruim veertig organisaties. Een toekomstcommissie en de Commissie Borchert, genoemd naar een oud-minister van Landbouw, gingen vervolgens met de uitkomsten aan de slag.

Het leverde een reeks voorstellen op die op termijn moeten leiden tot verduurzaming van de bedrijfsvoering en verbetering van de inkomenssituatie van de boeren. Dit inclusief plannen voor de nodige financiële ondersteuning door de overheid. Zowel vanuit de politiek als vanuit maatschappelijke organisaties kwamen lovende reacties. Er zou sprake zijn van een mijlpaal.

Maar toen bleef het stil. De politiek hield zich al snel weer bezig met andere twistpunten, corona vroeg veel aandacht en zowel het kabinet onder leiding van Merkel als de huidige regering onder leiding van bondskanselier Olaf Scholz (SPD) kwam niet tot uitvoering van de plannen.

Bezuinigingen

Intussen nam de onvrede bij de boeren toe. Bijvoorbeeld door verdere aanscherping van milieumaatregelen en door de dreigingen van de Green Deal uit Brussel. Als gevolg van een uitspraak van het Duitse hooggerechtshof moet de overheid plotseling tientallen miljarden euro's bezuinigen. Daaraan moeten de boeren hun bijdrage leveren, besloot de coalitie in Berlijn.

Concreet werd vorige maand besloten de vrijstelling van motorrijtuigenbelasting en de verlaagde prijs voor landbouwdiesel in 2024 af te schaffen. Het was de lont in het kruitvat voor veel gefrustreerde agrarisch ondernemers. Na luide protesten uit de sector verdween het plan voor de motorrijtuigenbelasting al snel van tafel. De accijns op diesel gaat niet in één keer, maar over een periode van drie jaar geleidelijk omhoog. 'Een mooi compromis', vond Scholz van dit kabinetsbesluit, waarover hij niet had gesproken met de sector.

De regering kreeg daarmee de geest niet terug in de fles. Integendeel, de terugtrekkende beweging smaakte in de agrarische sector naar meer. Alle Duitse boerenorganisaties riepen op tot massale demonstraties. Naar schatting zijn over het hele land verspreid sinds vorige week maandag meer dan honderdduizend trekkers de weg opgegaan. Opritten van snelwegen werden geblokkeerd en stadscentra voor alle verkeer afgesloten.

Verstand moet terug

'Daarmee hebben we als boeren en boerinnen een duidelijk signaal aan de regering afgegeven. Wij laten dit niet gebeuren. Zo mogen ze niet met ons omgaan', vat voorzitter Joachim Rukwied van de Duitse boerenbond DBV samen. Alle maatregelen moet volgens hem van tafel. 'We hopen dat eindelijk het verstand terugkeert in Berlijn. De politiek moet toegeven. Dat is de enige manier om verdere protestacties te voorkomen.'

De actieweek werd maandag afgesloten met een grote manifestatie in Berlijn. Boeren kwamen met zesduizend trekkers en tienduizenden demonstranten naar de hoofdstad. Daar bleek dat de gevraagde toegeeflijkheid nog niet in zicht is. De liberale minister van Financiën, Christian Lindner, maakte onder luid gejoel en boegeroep van de demonstranten duidelijk dat het belastingvoordeel op diesel wel wordt geschrapt, al is het dan in drie jaar tijd.

Het enige wat de bewindsman had te bieden, was het aanbod om de komende jaren aan de slag te gaan met het schrappen van onnodige bureaucratische regels. Dat levert de ondernemers geld op, zei hij. Maar Lindner heeft nog geen concrete plannen. Ook laat hij in het midden aan welke overbodige regels hij denkt.

Geen geld belastingbetaler

De minister relativeert de lastenverzwaring die dreigt voor de boeren. 'Ze krijgen jaarlijks voor 9 miljard euro aan steun uit Brussel en Berlijn. Met het schrappen van het dieselvoordeel valt daarvan 3 procent weg', stelt Lindner. Hij is niet bereid de financiële problemen van agrarisch ondernemers 'op te lossen met geld van de belastingbetaler'.

Ook een gesprek met fractievoorzitters van de regeringspartijen leverde maandag naast 'begrip voor de zorgen van de boeren' niet meer op dan de toezegging dat de komende tijd wordt gekeken hoe de problemen kunnen worden aangepakt. 'Dit tekent de besluiteloosheid, terwijl we juist nu moedige besluiten nodig hebben', zei een teleurgestelde bestuurder.

Rukwied maakte duidelijk dat hij voor die moedige besluiten blijft vechten. De trekkers gaan nog niet in de schuur. 'Trek de belastingvoorstellen terug, dan trekken wij ons ook terug. Verder zijn we bereid om compromissen te sluiten. Maar we zullen daarin wel zelfbewuster optreden dan voorheen en we zullen dat wat voor ons nodig is, ook blijven eisen.'

Landbouwminister Cem Özdemir (Groenen) houdt zich in de discussie enigszins op de achtergrond. Wel pleitte hij deze week nog weer eens voor de invoering van een consumentenheffing op vlees. Een 'dierenwelzijnsheffing' van enkele centen per kilo vlees kan volgens hem genoeg opleveren om in elk geval de gewenste omslag in de veehouderij mogelijk te maken. Tot nu toe kwam zo'n heffing er nog steeds niet vanwege allerlei praktische bezwaren.

Opmerkelijk is overigens de ruime steun onder de Duitse bevolking voor de boerenacties. Uit een groot onderzoek van televisiezender ZDF bleek afgelopen weekend dat 68 procent van de ondervraagden begrip heeft voor de demonstraties en de trekkerblokkades. 'Dat sterkt ons in onze koers en geeft ons moed', reageerde Rukwied.