Minder campylobacter bij traaggroeiende vleeskuikens

Voor vleeskuikens en ander pluimvee vormt de campylobacter-bacterie geen risico voor hun gezondheid. Voor de mens ligt dit anders. Campylobacter is een belangrijke oorzaak van voedselinfecties in Nederland en Europa. Reden genoeg om te onderzoeken hoe campylobacter is aan te pakken op de vleeskuikenbedrijven.

Wageningen University & Research (WUR) en Universiteit Utrecht voerden het onderzoek uit in samenwerking met de pluimveesector (Avined), de pluimveeverwerkende industrie (Nepluvi), LTO/NOP en de Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP).

In het vier jaar durende onderzoek zijn bedrijven met reguliere en traaggroeiende kuikens gedurende meerdere opeenvolgende rondes gevolgd. In het onderzoek is daarbij naar alle mogelijke factoren gekeken waardoor kuikens besmet kunnen raken met campylobacter, zoals seizoen, hygiëne en bioveiligheid, aantal stallen, leegstand en werkzaamheden rond het bedrijf.

Het meest in het oog springende resultaat is dat traaggroeiende kuikens niet meer, maar juist iets minder kans hebben op een besmetting dan reguliere kuikens. 'Dat was niet de verwachting', zegt expert en veterinair microbioloog Miriam Koene, die vanuit WUR het onderzoek begeleidde.

'Omdat de traaggroeiende kuikens een week meer of nog langer worden gehouden, lopen ze langer het risico dat ze besmet raken met campylobacter. De eerste keer dat we dit verschil zagen, dachten we ook dat we dit een toevalsbevinding was.'

'Maar het gevonden verschil is heel consequent bij alle onderzoeken binnen ons project', vervolgt Koene. 'De traaggroeiende kuikens raken gemiddeld genomen ook later in de ronde besmet door de campylobacter-bacterie.'

Openstaande vragen

Waarom de traaggroeiende kuikens minder last hebben van campylobacter blijft nog een vraag. Ook waarom ze later besmet raken is nog onduidelijk. 'Daar kunnen we nu geen antwoord op geven', stelt Koene. 'Het kan zijn dat de traaggroeiende kuikens genetisch gezien minder gevoelig zijn voor een infectie. Wij zagen in ieder geval geen verschil in maternale immuniteit, dus de antistoffen die kuikens van de moederdieren krijgen.

'Ook werd er geen verband gevonden met de lagere bezettingsgraad of uitladen. Waarschijnlijk is het een combinatie van factoren, maar dat maakt het erg lastig om er goed een vinger achter te krijgen.'

Invloed van seizoen

Duidelijk is wel dat het seizoen invloed heeft op het al dan niet besmet raken van een koppel vleeskuikens. In zomer en herfst is de kans op een besmetting zes keer zo groot als in winter en voorjaar. Eerdere onderzoeken geven als reden hiervoor dat kuikens mogelijk gevoeliger zijn voor een infectie door hittestress.

Verder kan er door de hoge ventilatieniveaus in met name de zomer meer stof binnenkomen. Ook zijn er meer vliegen. Daarnaast gaan dierverzorgers op warme dagen vaker de stal in om te controleren, wat het risico op insleep verhoogt.

Het huidige onderzoek heeft deze risicofactoren bevestigd. Het onderzoek bracht ook geen aanwijzingen voor andere risicofactoren aan het licht.

Besmetting volgende ronde

Goede hygiëne en bioveiligheid zijn belangrijk om een besmetting met campylobacter te voorkomen. Na een ronde waarin de kuikens besmet raken, is de kans dat de kuikens in de volgende ronde weer besmet raken groter. Goed reinigen en ontsmetten is dus van belang. Daarbij moet dan ook de voorruimte worden meegenomen en liefst ook het erf rond het bedrijf.

Probleem is dat de campylobacter-bacterie in de omgeving van het pluimveebedrijf aanwezig blijft. Daarmee blijft het risico op insleep aanwezig. Insleep naar binnen kan op vele manieren gebeuren. De bacterie kan meeliften met plaagdieren en vliegen, huisdieren, de pluimveehouder en medewerkers. De besmetting kan ook binnenkomen met de ventilatie en via stof dat vrijkomt bij werkzaamheden rond de stal. De diversiteit van bronnen maakt het lastig een besmetting buiten de stal te houden.

Wel komt besmetting met campylobacter duidelijk minder voor op bedrijven die goed scoren op hygiëne en bioveiligheid, maar helemaal uit te sluiten is het daarmee niet. Soms raken de kuikens toch besmet, ook al is de ronde daarvoor geen campylobacter gevonden.

Moment van besmetting

Het vaststellen van het exacte moment van besmetting geeft meer meer inzicht in de belangrijkste besmettingsroutes. Dat geeft pluimveehouders ook meer handvatten om de besmetting aan te pakken. 'Met één keer in de week mestmonsters nemen lukt dat niet', ervaart Koene.

'Je moet dagelijks weten of de dieren nog vrij zijn of niet. Daarom werken we nog aan manieren om een besmetting snel vast te stellen', motiveert de onderzoeker. 'Mogelijk kan dat op basis van geurstoffen die door de campylobacter-bacterie worden geproduceerd.'

Campylobacter hoofdoorzaak voedselinfecties

Mensen krijgen vaker een voedselinfectie door campylobacter dan door salmonella. Het aantal meldingen van campylobacter is tweemaal zo hoog als van salmonella.

Dat komt mede omdat er voor salmonella Europese regels gelden die het aantal besmette koppels vleeskuikens flink heeft teruggebracht, zeker in Nederland. Ook het aantal campylobactervrije koppels is flink gestegen: van 47 procent in 2011 naar 69 procent in 2022.

Mogelijk ligt het aantal campylobacter-besmettingen bij de mens nog wel hoger dan de statistieken nu aangeven. De meeste besmettingen worden niet gemeld bij een huisarts en er is ook alleen een meldplicht bij meerdere campylobacter-besmettingen tegelijk.

De meeste mensen ondervinden geen grote problemen en knappen na een paar dagen weer op van de diarree en buikkrampen. Soms is het verloop wel ernstiger en kan de infectie tot verlammingen leiden.