'Rundvee wordt geslachtofferd in discussie over CO2-uitstoot'

In de wereld van de diervoeding is Marco de Mik een vreemde eend in de bijt. 'Ik ben opgeleid als dierenarts, maar je wil mij niet naar je hond of kat laten kijken.' Zijn kracht ligt bij data en getallen en dat past goed bij zijn werk als voedingsspecialist bij Schothorst Feed Research.

Zolang er reststromen zijn, kunnen we niet zonder dieren die deze omzetten in voeding

Marco de Mik, voedingsspecialist Schothorst Feed Research

De Mik schreef in augustus een artikel over ecologische duurzaamheid. Dat gaat veel verder dan de CO2-voetafdruk van grondstoffen in voer. Bij ecologische duurzaamheid gaat het om efficiëntie in een hele keten. 'Ik ben ervan overtuigd dat er nog voordat ik met pensioen ga een systeem staat waarin milieuprestaties ook worden meegewogen.'

Kunt u dat toelichten?

'Alleen kijken naar kilo's vlees, melk of eieren per kilo voer is niet voldoende. Bij ecologische duurzaamheid wegen ook aspecten als biodiversiteit, water-, energie- en landgebruik van een hele keten mee. Een varkenshouderij of slachthuis dat alleen gebruikmaakt van hernieuwbare energie, produceert karkassen en vlees met een lagere footprint dan een boerderij of slachthuis dat afhankelijk is van fossiele brandstoffen.

'Als het om milieuprestaties gaat, is bijvoorbeeld ook het management van dieren cruciaal: hun gezondheid, de opfokomstandigheden, het aantal kalveren en vaarzen op een melkveebedrijf, het slachtgewicht van varkens, de levensduur van zeugen en het aantal biggen per zeug per jaar.'

Wat is de impact wanneer je duurzaamheid op die manier benadert?

'Dan kom je tot andere inzichten en verrassende conclusies. Zo nemen bijvoorbeeld varkens die zwaarder worden geslacht meer voer op en de voerefficiëntie gaat omlaag, maar voor 1.000 kilo karkas zijn minder varkens nodig. Rekening houdend met de volledige keten – voer, boerderij, slacht – komt de CO2-voetafdruk bij een hoger slachtgewicht lager uit tot een optimum is bereikt.

'Ander voorbeeld is het rund. Dat kan leven op water en stro, maar maakt melk en vlees van gras en reststromen. In de discussie over ecologische duurzaamheid hoort ook de afweging op welke andere wijze gras tot waarde kan worden gebracht. Laten rotten op het land of vergisten? Beide zijn niet duurzaam.

'In de discussies over CO2 slachtofferen we de koe. Die stoot te veel uit. Maar weeg je de vraag mee of dat wat een koe eet ook geschikt is als voeding voor de mens, dan kom je tot een ander oordeel. Zolang er reststromen zijn, heeft de mens dieren nodig. Zij kunnen reststromen omzetten in hoogwaardig eten voor de mens.'

Als we het hebben over duurzaamheid kun je ook zeggen dat er veel discussie is over het 'slepen met grondstoffen'. Hoe kijkt u daarnaar?

'Een gezonde aarde is goud waard, maar je kunt er niets voor kopen. Bijvoorbeeld het lokaal telen van alternatieven voor soja is superactueel. Maar uit oogpunt van milieu is dat niet altijd de beste keuze. Het aandeel CO2 van transport is maar een fractie, tot zo'n 10 procent, van de totale CO2-belasting.

'Wanneer een grondstof in het buitenland efficiënt kan worden geteeld en in Nederland wordt daar superefficiënt vlees, melk of eieren van gemaakt, waarom zou je daar dan niet voor kiezen? De andere kant is namelijk zelf inefficiënter veevoergrondstoffen telen en in bijvoorbeeld Brazilië inefficiënt varkens houden. In de gesprekken hierover wordt dan vaak het kappen van tropisch regenwoud ingebracht, maar die discussie staat hier los van.

'We kunnen het ons met al die mensen die moeten worden gevoed niet permitteren maar een halve productie te halen. Willen we met elkaar kunnen blijven doen wat we willen doen, dan moeten we aan alle kanten zo optimaal mogelijk produceren met een minimale uitstoot. En voor Nederland geldt dat het bij uitstek een land van gras is.'

Hoe reëel is een ecologische voetafdruk?

'Heel reëel. Ontwikkelingen gaan door en iedereen is overtuigd van het belang van ecologische duurzaamheid. Zo hebben bijvoorbeeld de huidige milieu-eisen betrekking op een maximale hoeveelheid zink, koper of mestgift per hectare. Dat is statisch, maar in de toekomst wordt gewerkt met dynamische eisen. Dat betekent optimaliseren in het samenspel tussen geld, dier- en milieuprestaties. En dan moet er ook nog worden gekeken naar hoe zich dat verdraagt met het dierenwelzijn.'

Klinkt heel complex. Kijk bijvoorbeeld naar de 'Life cycle analysis' (LCA)-methode. Dit ligt aan de basis van de CO2-voetafdruk en daar is nog veel discussie over.

'Dat klopt. In de LCA's zitten nu nog veel aannames. Voor bijvoorbeeld varkens en pluimvee doet lysine ertoe. Voor het aandeel lysine dat uit graan komt staan duidelijke waardes vast. Voor het aandeel synthetische lysine, tot 40 procent en veelal afkomstig uit China, zijn geen duidelijke waardes. Maar ook die komen er. Ontwikkelingen gaan door. De samenstelling van voeders wordt in de toekomst complexer.'

Wat betekent dat voor veehouders?

'Die krijgen er een uitdaging bij. Ze moeten keuzes maken vanuit de vraag hoe ze binnen de kaders blijven van het concept waarvoor wordt geproduceerd. En dan is ook nog de vraag: wat voor verdienmodel hoort daarbij? Krijgen ze een bonus wanneer ze onder een maximumnorm blijven of wordt er een bandbreedte ingesteld waar ze binnen moeten blijven? En wat doe je wanneer er griep door de stal gaat? Een dier is geen machine.

'Op de bedrijven van Schothorst Feed Research doen we verkennend onderzoek naar ecologische duurzaamheid. Maar we zitten nog maar in de observerende fase van hoeveel CO2 iets kost.'

Is ecologische duurzaamheid voor veehouders te behappen? Die hebben nu soms al het gevoel geen grip te hebben op het voer.

'Veehouders moeten zelf keuzes kunnen blijven maken. Ze mogen niet afhankelijk worden van computersystemen. Hoe dat dan moet, daar breek ik mijn hoofd weleens over.'