Warmte geeft problemen bij bewaring veevoer

Periodes van regen, warmte en droogte. Met de klimaatverandering kunnen niet alleen exoten en muggen beter gedijen, extreem droge en warme perioden bemoeilijken het inkuilen. Dat werd onder meer vorig jaar duidelijk bij de maisoogst, toen veel mais noodrijp was en te droog werd ingekuild. Het luchtdicht inkuilen wordt hierdoor lastiger.

Gras goed conserveren was ook moeilijk. Het leidde onder neer tot meer listeriose bij runderen. De bacterie komt wijdverbreid voor in bijvoorbeeld water en grond. In de eerste helft van dit jaar stelde Royal GD deze ziekte vast bij veertien volwassen runderen en twee verworpen vruchten. Dat was vergelijkbaar met het totale aantal van achttien over heel 2022 en vijftien over heel 2021.

In Vlaanderen werd de ziekte, die kan leiden tot een late abortus en zenuwverschijnselen, ook bij kleine herkauwers geconstateerd.

Volgens de onderzoekers kwam de toename van listeriose doordat de gras- en maiskuilen vorig jaar minder goed waren geconserveerd. Hierdoor daalde de zuurtegraad minder en konden de listeriabacteriën in de kuil overleven. Verder bevatten sommige graskuilen veel grond, mede door molshopen, waar de bacterie in kan zitten.

De ziekte is volgens de Dierengezondheidszorg Vlaanderen uit te bannen door een goede conservering van de kuil, eventueel met conserveringsmiddelen, goed afgestelde machines en mollenbestrijding. Verder is het ook volgens de Vlamingen belangrijk ervoor te zorgen dat er bij het uitkuilen geen grond in de kuil valt.

Daarnaast worden schimmels, andere dan kroonroest, vaker in gras gezien, signaleert ruwvoerspecialist Piet Riemersma van Van Iperen. Met name in het najaar kunnen die schimmels een probleem vormen voor de kuilkwaliteit en daarmee voor de gezondheid van het vee. Dit komt in zijn ogen mede door wet en regelgeving. 'De grasplanten krijgen nooit meer voldoende voeding en raken in de stress. De laatste jaren zie je bij gras steeds vaker schimmels als fusarium en helminthosporium.'

Wilde gisten en schimmels

Daarbij zorgt een lagere mestgift voor minder eiwit en een hoger suikergehalte. Dit heeft effect op de aanwezige wilde gisten en schimmels in een kuil, weet Riemersma. 'De wilde gisten op het gras gaan mee in de kuil en voeden zich met melkzuur en de aanwezige suikers. Dat leidt tot een temperatuurverhoging, waardoor schimmels een kans krijgen en uitbreken.'

Volgens Riemersma kwamen die schimmels vroeger minder voor, hij ziet duidelijk dat dit op gras de laatste jaren een vlucht neemt. ‘Die schimmels op zich zijn niet ernstig. Maar in combinatie met de hoge temperatuur door broei wordt dit wel een probleem.’

Rob Horstink, specialist rundvee en ruwvoerteelt bij AgruniekRijnvallei, ziet dat sommigen broei laten ontstaan door onzorgvuldig te werken. 'Dit kan leiden tot minder verdichting, maar ook verontreiniging in de kuil.' Goed aanrijden is een must en de kuil mag niet te droog zijn. Vorig jaar was dit soms een probleem met de maiskuil.

Verder speelt bij broei de temperatuur een belangrijke rol. Horstink: 'Vorig jaar werd gras soms in augustus gekuild bij een buitentemperatuur van 30 graden. Wat je warm in de kuil stopt, komt er warm uit.'

De opname van veel schimmels door de koe leidt tot een verstoring van het pensklimaat. 'Dat zorgt voor vitaliteitsproblemen bij de herkauwer', stelt Horstink. 'Als de kuil dan ook nog in temperatuur gaat stijgen door broei, worden de smakelijkheid en opname van ruwvoer minder. Dit zorgt voor een lagere productie en weerstand van de koe. De problemen die dit oplevert zijn lastig in geld uit te drukken', vult Riemersma aan.

Botulisme

Een andere ziekte die goed gedijt bij klimaatverandering, is botulisme. Deze bacterie gedijt goed wanneer het een lange periode warm is en zit in kadavers, vaak van watervogels. De bacteriën vermenigvuldigen zich bij een hoge temperatuur, waarbij ze een gifstof afscheiden. 'Dit gebeurt vaak wanneer het een langere tijd boven de 20 tot 25 graden is', legt veterinair microbioloog Miriam Koene van Wageningen University & Research (WUR) uit.

Een kadaver met de bacterie kan ook in het voer terechtkomen, stelt Koene. 'Vooral een kuil is een mooie broedplaats voor de bacterie. De temperatuur is hier constant en hoog, ideale omstandigheden.' De gifstoffen blijven dan in de kuil aanwezig.

Risico bij voermengwagen

'Vooral wanneer je met een voermengwagen voert, kan een groot aantal dieren ziek worden', vervolgt Koene. Hoe vaak dit voorkomt is volgens haar lastig te zeggen. 'Ieder jaar wordt wel een aantal bedrijven verdacht, niet altijd wordt GD ingeschakeld.'

Botulisme uit zich in verlammingsverschijnselen en kan leiden tot de dood. De ernst van de ziekte wordt mede bepaald door de hoeveelheid ingenomen gifstof. 'Soms raakt een dier dusdanig verlamd dat het moet worden geëuthanaseerd', aldus de WUR-microbioloog.