Onderzaai vanggewas bij mais in trek

Het is een beslissing die ondernemers op zand- en lössgrond in april of mei al moesten maken: kies ik voor gelijkzaai of onderzaai van een vanggewas – het groeit tegelijk met de mais – of voor zaai van een vanggewas na de maisoogst, komend najaar? In het eerste geval hoeft de snijmais op 1 oktober niet te zijn geoogst. In het tweede geval wel.

Toegestane vanggewassen na snijmais zijn gras, bladkool, bladrammenas, Japanse haver, triticale, gerst, rogge en tarwe. Tot dit jaar kozen melkveehouders steeds vaker voor nazaai, vertelt manager Arjan Lassche van zaadveredelaar KWS. Dat had onder meer te maken met het feit dat de jaren voorafgaand aan 2023 vaak droog en warm waren. 'Daardoor wilden gelijk- en onderzaai nog weleens mislukken.'

Bovendien kon snijmais dikwijls vroeg worden gezaaid en daarmee ook vroeg worden geoogst. Dat maakte nazaai een reële optie. Lassche: 'Bij de invoering van de verplichting tot het telen van een vanggewas koos 40 procent van de melkveehouders nog voor gelijk- of onderzaai. Dat percentage is in de loop der jaren teruggelopen tot 20.'

Maar dit jaar is anders. Normaal gaat mais eind april de grond in, dit keer was een deel van de mais eind mei nog steeds niet gezaaid. Dat betekent een korter groeiseizoen en een grotere kans dat op 1 oktober de mais niet oogstrijp is. Meer telers kozen daarom voor gelijk- of onderzaai waarmee de mais ook nog na 1 oktober kan worden geoogst. Lassche schat dat dit jaar het aandeel gelijk- of onderzaai op zand- en lössgrond op 40 procent ligt.

Overigens is een verplichte oogst van snijmais voor 1 oktober voor nazaai niet in beton gegoten. Demissionair landbouwminister Piet Adema liet afgelopen juli aan de Tweede Kamer weten dat een 'commissie van experts' zich daar jaarlijks over zal buigen. Die commissie komt voortaan in de eerste helft van september met een advies of 1 oktober als inzaaidatum na snijmais haalbaar is. Dat advies hangt sterk af van de weersomstandigheden in augustus en september.

Nieuwe ecoregelingen

Ook verkoopdirecteur Jos Deckers van DSV zaden ziet dit jaar een duidelijke verschuiving richting gelijk- en onderzaai. Niet alleen door het late voorjaar, ook de nieuwe ecoregelingen binnen het Europees landbouwbeleid spelen daarbij een rol. 'Gelijk- en onderzaai leveren extra punten op. Daar een exact bedrag aan hangen, is lastig. Dat hangt onder meer af van het bedrijf en bouwplan. Maar een stimulans vormen die nieuwe regels zeker.'

Bij gelijkzaai wordt volgens Deckers vrijwel altijd gekozen voor rietzwenkgras. Bij onderzaai zijn Engels raaigras en Italiaans raaigras populair. 'Onderzaai maakt onkruidbestrijding in snijmais wel lastiger. De middelenkeuze wordt kleiner.'

Nieuw is ook dat Brussel continuteelt van snijmais niet langer meer toestaat. Na drie jaar mais moet minimaal één jaar een rustgewas worden geteeld, bijvoorbeeld gras. Daarmee kiezen melkveehouders vaker voor gras of een mengsel van gras, klaver en kruiden als vanggewas, stelt Decker. 'Gras is namelijk zowel een vanggewas als een rustgewas. Je kunt dan beter meteen in het najaar kiezen voor gras. Rotatie van mais en gras geeft goede opbrengsten en is goed voor de bodem.'

Volgens onafhankelijk adviseur Gerard Abbink van Groeikracht moeten melkveehouders goed stilstaan bij de keuze tussen nazaai dan wel gelijkzaai of onderzaai. 'Onderzaai heeft de reputatie snel te mislukken. Dat is niet helemaal terecht. Bovendien loop je met nazaai het risico dat je een aantal groeidagen van mais mist. Dat kan opbrengst kosten, tot wel 1.500 kilo zetmeel per hectare. Snijmais is het hoofdgewas, dat moeten melkveehouders niet uit het oog verliezen.'

Abbink ziet de populariteit van Italiaans raaigras als vanggewas teruglopen, ook doordat melkveehouders steeds vaker samenwerken met akkerbouwers. 'Italiaans raaigras is een waardplant van onder meer aaltjes en ritnaalden. Die kunnen voor problemen zorgen bij een volgteelt met aardappelen.' Ook wanneer in het volgende jaar weer mais wordt geteeld, is Italiaans raaigras niet de beste keuze. 'Ritnaalden kunnen ook in snijmais leiden tot lagere opbrengsten.'

Tot dit jaar waren alleen maistelers op zand- en lössgrond verplicht tot het zaaien van een vanggewas. Sinds dit jaar zijn daar drie gebieden bijgekomen: op maispercelen in het werkgebied van de waterschappen Brabantse Delta (Noord-Brabant), Hollands Noorderkwartier (Noord-Holland) en Delfland (Zuid-Holland) moet voortaan ook een vanggewas worden geteeld, ongeacht grondsoort. Adema kwam afgelopen voorjaar tot dit besluit, mede vanwege het feit dat de waterkwaliteit in deze gebieden onder de maat zou zijn.