'Nitraatverlies na late oogst beperken'

Opinie Akkerbouw Opinie 30 aug 2023 om 11:00uur

Er zijn alternatieven voor groenbemesters om nitraatuitspoeling na een late oogst te beperken. Deze opties verdienen een kans, schrijft bioloog Wietse de Boer van NIOO-KNAW in dit opiniestuk.

%27Nitraatverlies+na+late+oogst+beperken%27

Ook met laat ingezaaide groenbemesters valt nog een flinke vermindering van nitraatuitspoeling naar grond- en oppervlaktewater te bereiken. Dit blijkt uit het onlangs verschenen rapport 'Effect N-vanggewassen na aardappel op zandgrond op de nitraatuitspoeling' van Wageningen University & Research.

Dit lijkt goed nieuws voor de teelt van gewassen zoals consumptieaardappelen. Dit soort gewassen is niet op de lijst van winterteelten gekomen in het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn, maar wordt wel vaak later in het seizoen geoogst.

Maar het rapport geeft ook aan dat groeiomstandigheden en gewaskeuze een belangrijke rol spelen, wat de voorspelbaarheid van de nitraatopname door laat ingezaaide groenbemesters minder duidelijk maakt. Het is daarom goed dat, naast verder onderzoek om het gebruik van groenbemesters te optimaliseren, wordt gekeken naar alternatieven.

De snelle opname van stikstof met fijngemaakt loofhout komt goed uit na een late oogst van een gewas

Wietse de Boer, bodemmicrobioloog bij NIOO-KNAW

Een andere manier om nitraatuitspoeling te verminderen, is na de oogst afbreekbare organische materialen met een laag stikstofgehalte inwerken. De micro-organismen die dit afbreken hebben dan niet voldoende aan de stikstof in het materiaal en nemen deze op uit de minerale voorraad in de bodem. Opname van nitraat dus.

Dit zal voor graantelers geen nieuws zijn, want bij het inwerken van gehakseld stro kan een stikstofgebrek ontstaan voor een vervolggewas. Stro bevat namelijk veel koolstof maar weinig stikstof.

Houtige materialen

Voor toepassing in de praktijk lijken houtige materialen heel geschikt. Denk aan de houtsnippers langs de weg na kap of snoei. Die gaan nu vooral naar biomassaverbrandingsinstallaties. Dat is jammer, want dit materiaal kan nuttige diensten leveren voor landbouwgrond. Ingewerkt in de grond groeien hier met name schimmels op die stikstof opnemen en voor een lange tijd vasthouden.

De opname van stikstof kan heel snel gaan, tot zo'n 20 kilo per 1.000 kilo (droog) houtmateriaal in twee tot vier weken. Dat is twee keer zoveel als voor stro en bovendien wordt het voor een langere periode vastgelegd.

Bodemfauna

Dit geldt vooral voor snippers en zaagsel van loofbomen. De bodemschimmels die hiervoor verantwoordelijk zijn, zijn niet alleen nuttig voor het tijdelijk vastleggen van een overschot aan minerale stikstof. Ze dragen ook bij aan een betere bodemstructuur door de vorming van aggregaten. En ze zorgen voor een hogere bodembiodiversiteit door een toename van de schimmeletende bodemfauna.

Plantpathogene bodemschimmels lijken niet door het ingewerkte hout te worden gestimuleerd en kunnen zelfs worden onderdrukt door de schimmels die wel op deze materialen groeien. Mogelijke problemen met stimulering van parasitaire aaltjes door groenbemesters zijn met ingewerkt hout niet te verwachten.

De snelle opname van stikstof met fijngemaakt loofhout komt goed uit na een late oogst van een gewas. Dat is juist een periode waarin veel nitraat kan worden geproduceerd door het omwoelen van de bodem en nog redelijk hoge bodemtemperaturen. Daarom zou in de besluitvorming over maatregelen tegen nitraatverliezen bij een late oogst ook aandacht moeten worden gegeven aan alternatieven voor groenbemesters.