Boeren kopen meeste landbouwgrond, maar hun aandeel daalt

In 2012-2022 werd jaarlijks tussen de 30.000 tot 38.000 hectare landbouwgrond verhandeld. Jaarlijks wisselt gemiddeld 1,9 procent van het totale areaal landbouwgrond (1,8 miljoen hectare in 2022) van eigenaar.

Het grootste deel van het verhandelde areaal landbouwgrond werd in de jaren 2012-2022 gekocht door agrarisch ondernemers. Maar het aandeel van deze groep in de totale mobiliteit is in de afgelopen vier jaar wel gedaald, van gemiddeld 59 procent in 2012-2015 tot 49 procent in 2019-2022.

In totaal kochten 30.400 agrarisch ondernemers grond in deze periode. De meeste agrariërs (19.700) kochten tussen de 1 en 10 hectare (in totaal 75.700 hectare). Nog geen honderd kochten meer dan 100 hectare landbouwgrond (in totaal 9.200 hectare), 5.300 kochten tussen de 10 tot 100 hectare (in totaal 117.400 hectare) en 5.300 kochten minder dan 1 hectare (in totaal 3.200 hectare).

Beleggers en natuurorganisaties

Waar het aandeel van de agrarische koper daalde, groeiden andere segmenten juist. Ongeveer een kwart van de landbouwgrond die in de periode 2012 tot en met april 2023 werd verhandeld is gekocht door beleggers, natuurorganisaties, overheden en andere investeerders. Binnen deze groep is 'Belegging' het grootste segment Deze groep groeide van ruim 6 procent in de jaren 2012-2014 naar ruim 10 procent in 2020-2022, 'Natuur' groeide in die periode van een kleine 5 naar 6 procent en 'WoonWerk' van ruim 4 naar 6 procent.

De groep 'Belegging' is divers van aard en doelstelling. Aankopen in dit segment dienen als investering. Daarbij variëren de uiteindelijke doelen van het mogelijk maken van liefdadigheid en het realiseren van ideële overtuigingen, zoals landbouwtransitie en verduurzaming, tot het creëren van een financieel rendement of een combinatie van deze zaken. In de meeste van deze situaties blijft de grond duurzaam in agrarisch gebruik.

Voornaamste kopers in dit segment zijn partijen als a.s.r. en Fagoed, maar ook de burgercoöperatie Land van Ons, bouw- en ontwikkelbedrijven en liefdadigheidsorganisaties behoren hiertoe. Afhankelijk van het bedrijfsmodel houden deze organisaties de verkregen grond langer of korter in bezit. Bij een langdurig eigendom behoudt de grond meestal zijn agrarische functie en wordt deze verpacht of zelf geëxploiteerd. In een klein deel van dit segment kan een transformatie naar bijvoorbeeld woningbouw plaatsvinden.

Onbekende kopers

Volgens de toegepaste methodiek in het onderzoek kunnen de kopers van ongeveer een kwart van alle verhandelde landbouwgrond niet aan een specifiek segment worden toegewezen. Van de door hen verhandelde oppervlakte is 81 procent door particuliere kopers gekocht. Gedurende de periode 2012 tot april 2023 betrof het 45.600 particuliere kopers. Het overgrote deel daarvan kocht minder dan 10 hectare grond. De resterende 19 procent van het segment 'Onbekend' bestaat uit diverse soorten rechtspersonen.

Binnen overheden vond er bovendien een duidelijke verschuiving plaats. Door de opheffing van de Dienst Landelijk Gebied in 2015 hebben provincies een grotere rol in grondaankopen gekregen.