Samen peil beheren werkt op grote schaal in polder Lange Weide

Samen met 28 grondeigenaren, waaronder twaalf melkveehouders, het waterpeil in een flinke polder 'dynamisch' beheren. Dat klinkt als een Poolse landdag. Maar in Lange Weide bij het Zuid-Hollandse Driebruggen blijkt al jaren dat dit prima, snel en harmonieus kan verlopen met een appgroepje voor de dagelijkse afstemming.

'We hebben een WhatsAppgroep voor het dagelijks peilbeheer met daarin een afvaardiging van vier boeren, een peilbeheerder en ikzelf als projectondersteuner', vertelt hydrologisch adviseur Harm de Jong van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR).

Een besluit voor een verhoging of verlaging van het waterpeil blijkt vaak met een paar appjes geregeld. Dat gaat bijvoorbeeld zo: 'Het blijft voorlopig droog, is het een idee om het peil te verhogen met 3 centimeter?', appt boer 1. Boer 2 reageert: 'Ja, maar niet meer vanwege kantvertrapping', boer 3 geeft een duimpje en de peilbeheerder typt: 'Lijkt me goed, zal ik doen.'

Zo werkt dynamisch peilbeheer in de praktijk, met als uitgangspunt dat het waterpeil in drogere en nattere perioden mag afwijken met maximaal 9 (verhoging) en 15 centimeter (verlaging) ten opzichte van het gemiddeld polderpeil.

Toen het project 'Toekomstbestendige polder Lange Weide' in 2017 van start ging, was dit het grootste project met waterinfiltratie in Nederland. 'Dit is een heel mooi voorbeeld dat laat zien dat waterinfiltratie in een grote polder goed kan werken', stelt projectleider Annette van Schie van HDSR.

'Dankzij de vrij lange duur van dit project hebben we inmiddels een lange reeks meetgegevens opgebouwd en veel ervaring opgedaan. We hebben nu een beeld van hoe het proces van dynamisch peilbeheer werkt, hoe de grondwaterstand valt te sturen, wat het effect is op bodemdaling en de waterkwaliteit', aldus Van Schie.

Samen leren was een van de uitgangspunten voor het project 'Toekomstbestendige polder Lange Weide'. Naast het hoofddoel om de bodemdaling te remmen en de uitstoot van broeikasgassen in de veenweiden te verminderen, in combinatie met een werkbare landbouwpraktijk. Om de effectiviteit van de waterinfiltratie te vergroten, is het dynamisch peilbeheer toegevoegd.

In dit project wordt samengewerkt met ANV Lange Ruige Weide, Stichting Rijn, Gouwe Wiericke, gemeente Bodegraven-Reeuwijk en provincie Zuid-Holland.

Geen drukdrains

Uit een tussenevaluatie bleek dat het waterinfiltratiesysteem de afgelopen jaren goed heeft gewerkt. Ook werd duidelijk dat een zomerpeil van circa 40 tot 50 centimeter onder maaiveld haalbaar is. In Lange Weide wordt gewerkt zonder drukdrains maar met waterinfiltratiebuizen die rechtstreeks in contact staan met het slootwater. Hiervoor is gekozen omdat werken met waterinfiltratiebuizen op deze schaalgrootte betaalbaar en het minst kwetsbaar is.

Wat betekent dit voor de agrarische bedrijfsvoering? Uit de tussenevaluatie blijkt dat het waterinfiltratiesysteem vooralsnog geen langer maai- en weideseizoen oplevert. Wel merken de agrarisch ondernemers dat de grasgroei in droge perioden iets verbetert ten opzichte van het referentieperceel.

Zorgen over wateroverlast

Op de diepst gelegen percelen ervaren de grondgebruikers snel wateroverlast. Dan zien ze dat bij veel neerslag plassen op het land blijven staan en greppels worden vertrapt. De boeren maken zich daarom zorgen over de geschiktheid van vooral lagere percelen voor waterinfiltratie op de langere termijn.

Om het effect op de bodemdaling te monitoren, wordt elk voorjaar de bodemhoogte gemeten. 'Dat moet gebeuren op het moment dat de veenspons maximaal is opgezwollen. Het is nog lastig om goede conclusies te trekken, omdat het ideale meetmoment kan variëren, de grondwaterstand erg fluctueert en het verschil tussen natte en droge jaren groot is. Daarom moeten we nog minimaal twee jaar blijven meten', geeft Van Schie aan.

De uitstoot van broeikasgassen wordt ook gemeten in Lange Weide. Daarvoor is in 2021 een emissiemast geplaatst vanuit het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden.

Pluim voor samenwerking

Van Schie: 'We hebben afgesproken dat we alle effecten blijven doormeten. Ook het dynamisch peilbeheer blijft doorgaan, dat heeft de voorkeur van de boeren.' De HDSR-projectleider vindt dat de samenwerking in dit gebied een pluim verdient. 'Het project is destijds van onderop gesteund en op enkele percelen na hebben alle grondeigenaren zich hierbij aangesloten.'

Inmiddels vormt deze samenwerking ook de basis voor nieuwe projecten. 'Zoals de aanleg van natuurvriendelijke vooroevers tegen afkalving en ter verhoging van de biodiversiteit. Dat is pure winst voor het hele gebied', besluit Van Schie.