Robotplanter populairder bij schaarse arbeid

Met een krappe 2 kilometer per uur rijdt de plantcombinatie van loonwerker Jan Oomen uit het Brabantse De Heen over een perceel in Dinteloord. 'Als dit klaar is, hebben we bijna zes miljoen uienplantjes geplant dit voorjaar', zegt hij. 'Vooral in Noord-Limburg en Brabant, maar ook in Duitsland.'

Chauffeur Jeroen Musters wordt geholpen door vier ingehuurde arbeidskrachten. Zij zorgen dat de machine continu wordt gevoed met trays, halen de legen eruit en planten missers met de hand. Normaal is dat niet nodig, maar dit voorjaar is dat anders.

'De planten staan al weken klaar, maar door het weer konden we niet poten', weet hij. 'Daardoor zijn ze ouder en lastiger te planten.' In theorie kan de chauffeur de machine alleen de baas, maar met drie bedden en vier rijen per bed gaat het om veel planten.

Schone lei

De blauwgrijze machine van Tolenaars Transplanting Systems (TTS) is een relatieve nieuwkomer in Nederland. TTS viert dit jaar zijn vijfjarig jubileum. Dat gebeurt met een open dag op 11 juni in de fabriek in het Brabantse Rijsbergen. Eigenaar Rob Tolenaars, die het bedrijf met twee compagnons runt, heeft veel ervaring in de wereld van plantmachines. Sinds 2010 importeerde hij de machines van Transplant Systems uit Australië.

Loonwerker Oomen was een van de eerste klanten en plant nog steeds met de machine. 'Vijf jaar geleden besloten we zelfstandig verder te gaan met een schone lei', meldt Tolenaars. 'We hebben zelf een robot ontwikkeld en bouwen die in eigen huis. Het constructiewerk, de aansturing en de assemblage doen we ook zelf. Daarbij wordt gebruikgemaakt van bekende componenten, zoals Siemens-elektronica.'

TTS hanteert twee basismodellen: de Multi rower en de Brassica-planter. Bij die laatste is de robotunit in lijn met de plantrichting geplaatst en ligt de werksnelheid veel hoger. Deze is gemaakt voor grotere planten en ruimere rijafstanden als bij broccoli, spruitkool of knolselderij.

Oppaksysteem

De robot pakt het plantje uit de tray met vier pneumatisch bediende naalden. Omdat alle plantfuncties met lucht worden bediend, hangt in de fronthef een industriële compressor. 'Met dit oppaksysteem kunnen we ook hele fijne plantjes planten', aldus Tolenaars. 'Dat is het unieke aan onze machine. We gaan niet voor de hoogste capaciteit, maar voor het beste resultaat.'

Bij de verouderde uienplantjes die de machine plant, is duidelijk te zien dat de kluit snel uiteenvalt. Het zachte oppakken is een voordeel. Iedere robot beschikt over twaalf grijpers die vier rijen planten. De machine drukt de planten niet uit de tray, wat optioneel wel mogelijk is, maar pakt ze er voorzichtig uit. De plantjes vallen in een roestvrijstalen trechter en worden in de grond vastgedrukt door schuingeplaatste drukwielen.

Sledes tussen de elementen zorgen dat een vast bed wordt gevormd dat niet is verdicht. Missers worden nu met de hand gepoot, maar optioneel levert TTS een corrector op de robot die dat overbodig maakt.

Simpele bediening

De machine plant gemiddeld vijfduizend planten per rij per uur. Bij uien gaat het om 120.000 planten per hectare. Eén robot kan tot acht rijen tegelijk planten. Het ontwerp is modulair. Een persoon moet de volle trays verticaal in de machine invoeren. Zijn deze leeg, dan vallen de trays in een verzamelbak onder de robot. Eén persoon kan drie robots bijhouden, maar in de praktijk zijn dat er meestal twee. Op de kopakker draait de chauffeur de combinatie. Een gps-gestuurde knikdissel maakt de combinatie opvallend wendbaar.

Licht is hij niet, waardoor de steunwielen behoorlijk insporen. Tolenaars: 'De klant koos voor een lage bouw, waardoor we in de bandenkeus beperkt waren.' In de cabine heeft Musters een simpele besturingskast. Op de Multi rower zelf is de bediening eenvoudig. Er is één display voor de drie robots, waarmee je deze kunt uitlezen, instellen en rijen uitschakelen bij een geer.

Op de weg wordt de machine op een transportwagen vervoerd. Daarvoor kunnen de bordessen en de dissel hydraulisch opklappen. Musters is te spreken over het eerste seizoen. Afgezien van een paar kleine verbeterpunten had de machine maar één storing. 'Achteraf bleek een stekker niet goed aangesloten', lacht hij. TTS verkoopt zijn machines wereldwijd en bouwt op klantwens. Niet alleen gedragen of getrokken, maar ook als zelfrijder.

Gebruikers uiterst kritisch

'Dichter bij huis ligt ook een markt op ons te wachten, daar gaan we ons meer op richten', stelt Tolenaars. 'In verhouding tot het buitenland zijn de bedrijven hier kleinschaliger en de gebruikers uiterst kritisch. Juist dat maakt het voor ons uitdagend. Een alsmaar afnemende beschikbaarheid van arbeid zorgt ervoor dat bedrijven wel naar deze techniek moeten kijken.'

Goedkoop is de robot niet. Prijzen beginnen bij 75.000 euro, oplopend tot 250.000 euro voor een uitgebreide Multi rower. Daar staat tegenover dat ook de arbeidskosten fors toenamen en de beschikbaarheid van seizoenarbeiders een groeiend probleem is. Wereldwijd zijn meerdere fabrikanten actief in deze markt. In Nederland zijn Ferrari uit Italië en Agri Planter uit België bekend.

TTS positioneert zichzelf tussen deze twee merken qua werksnelheid en nauwkeurigheid. Het mikt verder op eenvoud en robuustheid. De ondersteuning gebeurt nu nog vanuit TTS, maar het bedrijf is in gesprek om servicepunten op te zetten.