'Stop met patenten op zaden'

Toch zijn er de laatste jaren door het Europese Octrooibureau heel wat patenten vastgelegd, vooral voor grote, kapitaalkrachtige ondernemingen.

Het individueel eigendom van veredelaars wordt momenteel beschermd door het kwekersrecht. Een kweker mag 25 jaar een bepaald ras verkopen en heeft in de veredeling een paar jaar een voorsprong ten opzichte van de concurrentie, die ook met dit ras mag veredelen.

Voor een aantal veredelaars is dit niet genoeg. Deze ondernemers willen nu patenten op bepaalde eigenschappen. Then ziet dat anders, zo stelde hij dinsdag tijdens de bijeenkomst 'Stop patenten op zaden'. 'Het groeiend aantal patenten op planten en delen hiervan maakt de hoeveelheid beschikbare planten waarmee vrij verder kan worden veredeld steeds kleiner.'

Daarbij zijn de meeste patenten volgens Then in handen van enkele grote multinationals: 'Zij versterken hun controle over de sector en dat kan de wereldwijde voedselzekerheid in gevaar brengen. Dat geldt zeker ook voor ontwikkelingslanden waar boeren niet meer hun eigen gewonnen zaad mogen verhandelen. In die landen is dit een belangrijke bron voor nieuw zaad en daarmee een toekomst.'

Toch signaleert Then dat er de afgelopen jaren meer patenten worden verstrekt voor conventioneel veredeld zaad. Dat maakt het soms ingewikkeld. 'Voor bijvoorbeeld een resistentie tegen het Tomato Brown Rugose Fruit Virus in tomaten zijn er door vijf bedrijven in totaal tien patenten aangevraagd op eigenschappen die in hetzelfde chromosoom liggen.'

Patenten in maisteelt

In de maisteelt zijn ook patenten verstrekt, bijvoorbeeld voor een plant die koudetolerant is, veredeld door KWS. KWS mag die eigenschap inzetten voor verdere veredeling, weet Then. 'Maar wat betekent dit voor de genetica en variëteiten van andere veredelaars of wanneer dit in het wild voorkomt? En wie bepaalt of hier in de praktijk sprake is van schending van het patent?'

De No patents on seeds-woordvoerder pleit ervoor dat de Europese toezichthouder erop toeziet dat het Europese octrooibureau de regelgeving anders interpreteert. Dat het anders kan, blijkt ook uit de wetgeving in Oostenrijk. 'Daar gelden de Europese patentrechten enkel wanneer de wet op de juiste manier wordt geïnterpreteerd', aldus Then.

Voor bedrijven zonder patent wordt het lastig om op deze manier te veredelen, stelt Grietje Raaphorst-Travaille van de Nederlandse veredelaar Nordic Maize Breeding. 'We weten niet in welke rassen dit patent zit. Dat wordt ook niet bekendgemaakt. Ook kan een patenthouder een patent in licentie hebben gegeven aan een andere veredelaar. Het is niet verplicht om aan te geven in welke rassen een patent zit verwerkt.'

Hierdoor kan een bedrijf als Nordic Maize Breeding zich bij de rassenkeuze voor de veredeling enkel richten op de genenbank. 'We hebben niet alleen minder bronnen, maar ook het risico op de aanwezigheid van gepatenteerde genen in onze mais', geeft Raaphorst-Travaille aan. 'Denk bijvoorbeeld aan het overwaaien, het overbrengen door insecten, bij het verwerken van de mais door de externe verwerker of bij het uitzaaien door de loonwerker. Dat hebben we niet allemaal in de hand.'