Tomatenkwekerij Bryte ziet lager afvalpercentage door full led

De overstap van een hybride belichtingssysteem naar full led kwam bij Bryte in het Zuid-Hollandse 's-Gravenzande in een stroomversnelling terecht door de hoge energieprijzen. 'Om in de winterperiode producten van Nederlandse bodem te kunnen blijven leveren, was het noodzakelijk een volgende stap te zetten. Ondanks het feit dat we pas drie jaar met een hybride installatie teelden', vertelt Zwinkels.

Voor de overstap naar full led is gekozen voor een compleet nieuwe installatie: de Toplighting Compact van Signify, met 770 watt output en 1 armatuur per 10 vierkante meter. Het lichtspectrum bedraagt 5 procent groen, 7 procent blauw en 88 procent rood licht. De keuze om de hybride installatie om te bouwen was er niet. 'We hadden geen groen licht in ons armatuur', legt Zwinkels uit. 'Daarbij wilden we ook meer micromols uit de installatie halen. Dat werd een te ingewikkelde puzzel met de oude installatie.'

De grootste uitdaging in de overstap naar een volledig ledbelichte kas is het realiseren van het gewenste klimaat. 'Dit vraagt om aanpassingen en nieuwe werkwijzen', zegt plantspecialist Erik Stappers van Signify. 'Met full led wordt geteeld onder hoge temperaturen om voldoende activiteit en snelheid in de gewasontwikkeling te houden. Daarnaast wordt bij full led minder warmte in de kas gebracht, waardoor ontvochtigen op een andere manier moet gebeuren.'

Dat heeft ook Zwinkels ervaren: 'Je gaat met hogere vochtpercentages werken. Daardoor liggen schimmels als fusarium en meeldauw op de loer. De stralingswarmte van SON-t-lampen loste dit in het verleden op. Dat heb je met led niet. Je moet jezelf als teler dus goed afvragen hoe je dit gaat ondervangen.'

Bij Bryte hebben ze gekozen voor het plaatsen van een energiedoek: de Luxos 1147 FA. Volgens Zwinkels is een dubbel scherm noodzakelijk om het verlies in stralingswarmte te compenseren. 'Omdat je hogere etmalen wilt draaien en de verticale temperatuurverdeling van de plant anders is', stelt hij.

'Met led is de algemene verdamping door de plant heen minder. Uit bladmonsters blijkt dat de lagere stralingswarmte ervoor zorgt dat het minder goed lukt elementen in de kop van de plant te krijgen. Zonder energiedoek is dat transport naar boven nog moeilijker en loop je risico op gebreken', licht Zwinkels toe.

Een andere uitdaging in de overstap naar full led zijn de hommels. Zwinkels: 'In de periode van eind december tot eind januari werd de hommelactiviteit minder. We zagen vooral minder bijtsporen achter in de kas en in de hoeken. We verwachten dat dit komt door de combinatie van een te hoog vochtgehalte en te weinig blauw licht. Maar een probleem is dat een hoog percentage blauw en groen licht rendementtechnisch minder interessant is. Daar moesten we een afweging in maken.'

Lager afvalpercentage

Het grootste voordeel van de overstap naar full led is voor tomatenkwekerij Bryte dat het afvalpercentage veel lager ligt dan bij SON-t-belichting. stelt Zwinkels. 'In ons segment ligt scheurgevoeligheid op de loer. Vooral bij schommelingen in het klimaat. Met full led telen we veel stabieler, omdat we een gelijkmatig klimaat in de kas hebben. Dat houdt ons afvalpercentage ruim binnen de perken. En elke tomaat die wordt aangemaakt en niet hoeft te worden weggegooid, is winst.'

Het behouden van de productieaantallen was de belangrijkste doelstelling bij de overstap. 'Dat is gelukt', geeft Zwinkels aan. Stappers is daar niet verbaasd over. 'Wij zien ook dat het overgrote deel van de telers met full led in staat is de gewenste productie en kwaliteit te leveren.'

Een ander voordeel is dat volgens Zwinkels per kilo product minder energie wordt verbruikt. 'We besparen zo'n 45 procent op elektra. Tegelijkertijd moeten we een deel van het verlies aan stralingswarmte natuurlijk wel compenseren.'

10 procent meer licht

Zwinkels rekent voor dat dit seizoen 10 procent meer licht is ingebracht ten opzichte van de oude SON-t-situatie. 'Dit gebeurt wel in een kortere periode. We beginnen later en stoppen eerder met belichten. Zo kunnen we inspelen op de energieprijzen. Dus in de kosten scheelt het zeker.'

Voorwaarde voor het behalen van een goede productie en kwaliteit is het juiste spectrum. De onzekerheden op dat gebied zijn voor veel telers reden de overstap nog niet te maken. Dimbare ledverlichting en kleurinstelbare oplossingen kunnen daar een uitkomst voor zijn.

Interessant voor toekomst

'Met kleurinstelbare oplossingen kan de groei van het gewas worden gestuurd', stelt Stappers. 'Je kunt bijvoorbeeld met verrood in bepaalde fasen van de teelt meer strekking stimuleren. Ook kan, door bepaalde lichtkleuren af te schakelen, extra energiebesparing worden gerealiseerd. De combinatie van deze mogelijkheden maakt dat kleurinstelbare ledverlichting interessant is voor de toekomst.'

De vele ontwikkelingen op het gebied van ledverlichting maken het volgens Stappers realistisch dat full led de komende jaren de standaard wordt in de groente- en bloementeelt. 'Na jaren van onderzoek kunnen we stellen dat we voor bijna alle toepassingen een juist spectrum hebben gevonden.'

Dit neemt volgens Stappers niet weg dat er nog steeds optimalisaties nodig zijn. 'Al hebben we ook geleerd dat we soms met een bepaald spectrum moeten leren telen om het gewenste resultaat te bereiken.'