Vervuilende strijd bedreigt graanschuur van Europa

Volgens cijfers die de landbouwcommissie in het Oekraïense parlement heeft gepubliceerd is al meer dan vijf miljoen hectare landbouwgrond in het land onbruikbaar geworden door mijnen of vervuiling door resten van explosieven. Een groot gevaar voor de lange termijn zijn antitankgranaten die gemaakt zijn van verarmd uranium. Daarnaast komt er uit beschadigde gebouwen asbest vrij. Bij getroffen installaties en bedrijven sijpelen olie en chemicaliën de bodem in.

Na de oorlogen in Kosovo en Irak bleek dat het gebruik van verarmd uranium in granaten voor grote gezondheidsproblemen zorgt bij burgers en soldaten. Rusland heeft deze wapens ingezet in Oekraïne.

Een levering vanuit Groot-Brittannië van hetzelfde type granaten voor de verdediging van het land stuit op kritiek vanwege de ongewenste neveneffecten. Vervuiling met verarmd uranium kan ervoor zorgen dat landbouwgrond permanent ongeschikt wordt voor de voedselproductie.

Door de oorlog is er in Oekraïne ook maar 4,5 miljoen hectare ingezaaid met wintergewassen tegen 7,7 miljoen hectare voor de Russische inval.

Langjarige schade

Experts vrezen dat na het einde van de oorlog landen die afhankelijk zijn van Oekraïense export blijvende nadelen ondervinden. De oorlogsschade kan de potentiële graanoogst langjarig met 10 tot 20 miljoen ton per jaar verlagen.

De vervuiling van landbouwgrond is het hevigst rond Mariupol en Bakhmut in het oosten van het land. Metingen door wetenschappers in Kharkiv hebben al aangetoond dat de bodem er verontreinigd is met kankerverwekkende zware metalen zoals lood en cadmium.

Grond minder vruchtbaar

De Nederlandse milieudeskundige Wim Zwijnenburg van de vredesonderzoeksorganisatie Pax doet al jaren onderzoek naar milieuschade in oorlogsgebieden. In een interview met de Duitse nieuwssite RND zegt hij dat chemicaliën uit het explosief TNT door de wind worden verspreid en door regen in de bodem terecht komen. Daardoor neemt de vruchtbaarheid van de grond af.

'Zo'n grote bodemverontreiniging hebben we sinds de Eerste Wereldoorlog niet meer gezien', zegt Zwijnenburg over de situatie in Oekraïne.

Als graanschuur van Europa is Oekraïne een belangrijke leverancier van tarwe, mais en zonnebloemolie aan vooral landen in Afrika en het Midden-Oosten. Zwijnenburg verwacht dat grote delen van de oorlogsgebieden in Oekraïne ongeschikt worden voor de productie van voedselgewassen omdat ze te vervuild raken.

Deels onherstelbaar

Sviatoslav Baliuk, directeur van het Oekraïense instituut voor bodemonderzoek, spreekt tegen persbureau Reuters de vrees uit dat de oorlogsschade onherstelbaar kan zijn.

Opruimen van vervuiling en weer gezond maken van de bodem kost naar schatting 14 miljard euro, berekende hij met een werkgroep bodemwetenschappers in opdracht van de Oekraïense regering. Herstel kan, afhankelijk van de vervuiling, drie jaar of een paar honderd jaar duren. In sommige gebieden is herstel misschien helemaal niet meer mogelijk, vreest Baliuk.