Zuid-Limburg zoekt naar heilige graal van onkruidbestrijding

'De werkzame stof glyfosaat is een veelbesproken onkruidbestrijder', zegt bodemcoach Stephanie Deckers van LLTB. 'Veel mensen schrikken van de oranje velden. Zij associëren dat met milieuverontreiniging.'

Er loopt momenteel een beoordelingstraject vanuit de Europese Unie, geeft Deckers aan. 'Daarnaast is er steeds meer druk vanuit Europa om het aantal toepassingen met glyfosaat als werkzame stof te verminderen.'

Met dat laatste zijn LTO Nederland en LLTB het overigens eens. Deckers: 'Minder gebruik van chemische middelen is natuurlijk goed, maar dan moeten er wel goede alternatieven zijn. Hetzij in de vorm van niet-chemische middelen, dan wel middels mechanische onkruidbestrijding.'

Hoewel het in een heel aantal gevallen technisch mogelijk is om te kiezen voor een mechanisch alternatief voor glyfosaat, heeft dit niet alleen voordelen. Het kost meer tijd en brandstof, dus CO2. En het verhoogt het risico op bodemverdichting en onkruiddruk.

Ploegverbod op bouwland

Met name in het Limburgse heuvellandschap is mechanische onkruidbestrijding nog niet zo gemakkelijk. Dat komt mede doordat in heel Zuid-Limburg, onder de lijn Sittard-Urmond, een ploegverbod op bouwland geldt om erosie en modderstromen te voorkomen. Niet-kerende grondbewerking (NKG) is in dit gebied de norm. Maar daardoor neemt de onkruiddruk toe, wat leidt tot een toename van het herbicidegebruik.

Om dit tij te keren, testen zeven akkerbouwers en twee melkveehouders in de pilot IPM Glyfosaat alternatieve methoden voor het mechanisch onderwerken van vanggewassen. Twee ondernemers zetten glyfosaat in, de rest werkt het vanggewas onder met een machine. De LLTB begeleidt hen daarbij.

Deckers: 'Dit is best belangrijk. Want stel dat de EU in juli besluit glyfosaat te verbieden, dan heb je in Zuid-Limburg een serieus probleem. Je mag er niet ploegen, maar bent wel verplicht een vanggewas te zaaien. Wat dan?'

Glyfosaat geen optie voor biologisch

Een van de deelnemers aan de pilot heeft een biologisch bedrijf. Voor een biologisch bedrijf is het gebruik van glyfosaat sowieso geen optie. 'Deze ondernemer werkt daarom bewust met Japanse haver als groenbemester', weet de LLTB-bodemcoach. 'Die vriest snel dood, zodat je het blad niet kapot hoeft te spuiten voordat je het onderwerkt.'

Zo zijn er verschillende proeven, maar niet alles is volgens Deckers voor iedereen weggelegd. 'De grootte van je bedrijf, ligging en bouwplan spelen een rol. Met NKG wil je niet de wortels van de groenbemester lostrekken. En niet iedereen kan bijvoorbeeld een Zasso-elektrische onkruidbestrijder aanschaffen.'

Regels staan in de weg

Akkerbouwer en loonwerker Ruud Steinbusch uit het Limburgse Voerendaal is een van de pilotdeelnemers. Hij ziet wel heil in ecoploegen, waar hij een ontheffing voor moet aanvragen. Maar hij hekelt de regels die hem verplichten de groenbemester tot maart te laten staan. 'Dan wordt het lastig, zo niet onmogelijk voor mij om geen glyfosaat meer te gebruiken.'

Deckers kent de knelpunten, zoals deze voor elk bedrijf weer anders zijn. 'Wat voor het ene bedrijf een prima alternatief is, kan voor het andere niet werkbaar zijn. Het is echt maatwerk. Voorlopig kunnen we niet zonder glyfosaat. Het kan wel minder. De komende twee jaar maken we meer duidelijk op welke manier.'

'We moeten in Nederland af van de kalenderlandbouw'

Waarom doet u mee aan de pilot?

'Omdat ik vind dat het echt wel een beetje minder mag met glyfosaat. Het is betaalbaar en werkt uitstekend, maar het liefst gebruik ik het middel weinig. Helaas is dat niet altijd mogelijk.'

Wat is in uw ogen een alternatief?

'Ik heb sinds twee jaar een Schmotzer Venterra 12×50. Dat is een machine die cameragestuurd schoffelt en een rijenbespuiting uitvoert. Cameratechniek is onmisbaar voor een optimale grondbewerking. Zeker hier. Bijna al mijn percelen liggen in de heuvels.'

En u grijpt dus ook naar glyfosaat?

'We spuiten het voor de nieuwe aanplant van bieten. Nadat de gele mosterd kapot is gevroren, gaat er meestal nog glyfosaat overheen. Dat geeft een schone lei.

'Die schone lei is belangrijk, want onkruidbestrijding bij bieten is na opkomst van het gewas lastiger dan bij aardappelen. Aardappelen spuiten we vaak alleen pleksgewijs.'

Hoe gaat mechanische onkruidbestrijding?

'Eigenlijk best goed. De onkruiddruk was dit jaar niet hoger dan anders. Maar je moet er wel de tijd voor hebben of krijgen. Met de ecoregeling mag je het vanggewas pas in maart mechanisch onderwerken. Dan wordt het toch wel moeilijk.'

Waarom wordt het dan moeilijk?

'Omdat ik uiterlijk in januari het land eigenlijk al zou moeten ploegen. Als ik langer wacht, verweert de grond niet goed en is het zaaibed meestal te grof.'

Ziet u een oplossing voor dit probleem?

'We moeten in Nederland eens af van die kalenderlandbouw. Kijk nou eens gewoon naar wat het beste werkt in de praktijk, los van datums. Het ene jaar is het andere niet. Het liefst gebruik ik geen glyfosaat, maar het moet wel werkbaar blijven.'

Wat als er op 1 juli een verbod komt?

'Dan heb ik toch echt wel een probleem. Ik moet dan in november of december al gaan ploegen. In mijn ogen is een combinatie tussen chemische gewasbescherming en mechanische oplossingen de toekomst.'

'Glyfosaat is betaalbaar en werkt heel goed, maar het liefst gebruik ik het zo weinig mogelijk'