Tjerk Hof zet data in bij keuzes op perceels- en snedeniveau

Noem het een gouden koppel. Waar Tjerk Hof veel praktische boerenkennis heeft met een landbouwopleiding, beschikt zijn vrouw Greet Ruitenberg over wetenschappelijke kennis met haar studie landbouwplantenteelt met als specialisatie grasland aan Wageningen University & Research. Op het boerenerf van de maatschap Hof en Ruitenberg komen praktijk en wetenschap samen.

'Dat is inderdaad een groot voordeel', vinden de ondernemers ook zelf. Hof nam het melkveebedrijf in Oldeberkoop in 1988 over. Het was van zijn opa geweest, maar zijn vader was geen boer. In de tussentijd werd het bedrijf verpacht. Maar Hof wilde boer worden. Dat zat er altijd al in. Tegenwoordig zit ook zoon Jan Bart in de maatschap.

Papieren graslandkalender

Hof: 'Sinds 1988 gebruikten we altijd al de papieren graslandkalender. De kalender bestaat al langer. Ik denk sinds de jaren zeventig. Die is wel bekend, maar wordt volgens mij niet door veel melkveehouders gebruikt. Ik heb er altijd de meerwaarde van gezien. Dan weet je echt wanneer je wat hebt gedaan en welke keuzes je in het afgelopen seizoen hebt gemaakt. Op basis daarvan kun je de juiste keuzes voor het nieuwe seizoen maken.'

'Wij maken er echt tijd voor vrij om de gegevens te analyseren en te kijken waardoor bijvoorbeeld de opbrengst op het ene perceel hoger is dan op het andere perceel', vult Ruitenberg aan. 'De papieren graslandkalender is een mooi instrument, maar heeft een groot nadeel: het telt niet op. Dat moet je zelf handmatig doen. Maar dat kost veel tijd en is foutgevoeliger. Met de digitale graslandkalender kan dat wel.'

In de digitale variant is het mogelijk om veel meer data te koppelen, bijvoorbeeld de uitslagen van de mest-, bodem- en kuilmonsters. Hof en Ruitenberg zien het belang van meten in. Daarom nemen ze ook altijd mestmonsters om de samenstelling van de mest te kunnen beoordelen en exact te weten wat er op het land komt. Ook opbrengstmetingen met een graslandhoogtemeter voeren ze regelmatig uit.

Beweiden

Hof: 'Soms heb je wel een gevoel dat het ene perceel het beter doet dan het andere. Maar door bij te houden wat je doet en te meten kun je echt beoordelen waardoor het komt. Zo hebben wij twee percelen dicht bij de boerderij waar we de koeien lieten beweiden waarvan de resultaten altijd wat tegenvielen. Dat bleek ook uit de melkgegevens. Tegenwoordig halen we daar het gras vandaan voor de stalvoedering. Beweiden doen we op andere percelen met betere resultaten.'

De ondernemers zien dat gegevens van melkveebedrijven vaak worden gebruikt om terug te kijken waardoor iets is gekomen. Ruitenberg: 'Maar het is juist de kunst om er lessen uit te trekken. In de digitale graslandkalender kun je de gegevens analyseren op perceels- en snedeniveau. Wij zetten onze data in om op basis daarvan de juiste keuzes te maken.'

Twee vergelijkbare percelen

Ruitenberg laat op de computer de gegevens van vorig jaar van twee vergelijkbare percelen zien, perceel 19 en perceel 21. Op perceel 19 werd bij wijze van proef op 2,5 hectare een kruidenrijk mengsel ingezaaid met onder meer klavers. Er werd 40 kuub drijfmest op het land gebracht en geen kunstmest. Er werd 12.300 kilo droge stof per hectare vanaf gehaald.

Perceel 21 bestaat uit blijvend grasland. Daar werd 52 kuub drijfmest op bemest en 160 kilo stikstofkunstmest. Hof: 'Wat valt je op? Op het blijvend grasland hebben we veel meer bemest, maar de opbrengst was niet veel hoger dan op het kruidenrijke grasland. Vooral klavers zijn ook stikstofbinders. Dit experiment kun je wel geslaagd noemen. We hebben daarom besloten dit jaar naar 20 hectare kruidenrijk grasland te gaan. Best spannend, maar we durven op basis hiervan deze beslissing te nemen.'

Verdelen van mest

Juist omdat de derogatie vervalt, is het volgens de melkveehouder zoeken naar mogelijkheden om slimmer met de mest om te gaan. 'Een belangrijk doel van de digitale graslandkalender is voor ons om te kijken hoe we de beschikbare mist zo slim mogelijk kunnen verdelen', vult Ruitenberg aan. 'Om ervoor te zorgen dat het daar terechtkomt waar we het beste de mest kunnen gebruiken.'

Hof: 'Juist in deze tijd is het enorm belangrijk om verlies van nutriënten te voorkomen en zo goed en veel mogelijk ruwvoer van het land te halen. Ook voor klimaat- en milieudoelen is dit belangrijk, want daarop moeten we steeds meer sturen. Het ruwvoer en de bodem zijn de basis. Het land is het grootste kapitaal dat je hebt als melkveehouder. Van de koe weten we alles, maar van het ruwvoer en het land veel minder. Mijn ervaring is dat je door het verzamelen en analyseren van gegevens grote stappen kunt maken in de efficiency op je bedrijf.'

Het verbouwen van 20 hectare kruidenrijk grasland is zo'n grote stap en verandering op het bedrijf van Hof en Ruitenberg. Dat wordt in wisselteelt gedaan in samenwerking met een akkerbouwer in een vijfjarig bouwplan. De grasklaver staat er drie jaar op en daarna komen er een jaar aardappelen en een jaar mais op. Voor de akkerbouwer betekent het bodemverbetering. Hof: 'Het is eigenlijk gebaseerd op een eeuwenoud principe.'

Boer&Data

Hof is bestuurslid van Boer&Data, een stichting die als doel heeft om de datapositie van boeren te verbeteren. Ruitenberg: 'Bij de digitale graslandkalender is de boer dan ook altijd eigenaar van de data. Dat is een voorwaarde van de stichting.' Boer&Data is opdrachtgever van het project en heeft het intellectueel eigendom. VAA heeft de applicatie ontwikkeld die beschikbaar is voor diverse devices, zoals pc en mobiel. Dit bedrijf is eigenaar van de techniek en software. De kosten bedragen 265 euro per jaar, exclusief btw.

Het balletje ging rollen toen Hof en Ruitenberg samen met melkveehouder Nimda Schelhaas uit het Friese Oosterstreek meededen aan een hackathon van Farmhack.NL, een organisatie die ICT en landbouw bij elkaar wil brengen. De boeren hielden daar een pitch en werden op die manier aan VAA verbonden. Hof en Ruitenberg hebben vorig jaar uitgebreid getest en het product is nu op de markt en beschikbaar voor iedere melkveehouder.

Meerwaarde

Ruitenberg is enthousiast over de mogelijkheden. 'Het is natuurlijk echt bedoeld voor melkveehouders die hiermee aan de slag willen en de meerwaarde hiervan inzien. Als je dat ziet en je vind het leuk om de boel op een rij te zetten en te kijken waar de verbeteringen mogelijk zijn, dan is het ideaal. Je kunt goed kijken tot op snede- en perceelsniveau. Je kunt bijvoorbeeld de kuilanalyse koppelen aan een maaimoment en het mestmonster aan het bemestingsmoment.'

Het echtpaar gebruikt de digitale graslandkalender ook als een planningstool. Hof: 'Ik geloof er echt in als je van tevoren nadenkt wanneer je wat wilt gaan doen en het dan gewoon inplant, zowel de bemesting als het maaimoment. Natuurlijk kan het een keer voorkomen dat het weer net niet geschikt is. Daar kun je het op aanpassen. Maar je hebt wel een plan liggen waarover nagedacht is en waar een idee achter zit. Dat is altijd goed omdat je daarmee je ruwvoerwinning optimaliseert. Daar moet je dan aan vasthouden.'

Diergezondheid

Als het gaat over optimalisatie, dan kijkt Hof niet alleen naar melkproductie. 'Daar ging ik in het begin vanaf 1988 wel helemaal voor. We hadden een melkproductie van gemiddeld meer dan 10.000 kilo per koe. Prima resultaten dus. Maar mijn veearts wees mij op een gegeven moment toch op een aantal zaken die minder lekker liepen op het gebied van diergezondheid. Sindsdien ligt onze focus juist op diergezondheid. De melkproductie ligt nu op ruim 9.000 kilo, maar het vee is veel gezonder.'