Kiezer rekent af met provinciaal beleid, coalitievorming 'hele puzzel'

Overijssel

Lijsttrekker van BBB Overijssel Carla Evers moet een nieuw plan maken, zegt ze na de monsterzege in de plattelandsprovincie. 'We weten nog niet hoe we het gaan oppakken. Maar wij gaan ervoor. We hebben een team dat hartstikke gemotiveerd is.'

Evers is met 'stomheid' geslagen dat BBB zoveel zetels heeft behaald. 'We hadden gehoopt dat we de grootste zou worden, maar dit hadden we niet verwacht. Veel mensen vinden dat het anders moet worden. Burgers voelen zich niet gehoord door de overheid.'

Over de aanstaande coalitiebesprekingen houdt de lijsttrekker van BBB Overijssel zich nog wat op de vlakte. 'Dat wij in het college komen, lijkt me wel. Maar ik zie nog niets voor me. Echt niet. Dan zou ik net doen als de huidige politiek. De plannen zijn al klaar voordat de uitgangspunten klaar zijn. We hebben nu feiten en cijfers, nu kunnen we beleid maken. Ik heb met alle lijsttrekkers koffiegedronken en heb ook het telefoonnummer van de commissaris van de Koning.'

Stikstofbeleid

Het stikstofbeleid gaat met de komst van de BBB in de politiek wel veranderen, verwacht Evers. 'We willen de mens centraal zetten en zijn niet van de vinkjes. Er liggen rechtsom en linksom grote opgaven. Maar dat gaan we samen met de inwoners en de provincie oppakken.'

Het CDA verliest als grootste partij in Overijssel fors en gaat van negen zetels naar vijf terug. 'Wij zijn verslagen door andere partijen. Ik had verwacht dat we rond de zes zetels zouden uitkomen. Maar dat is er één minder geworden, jammer', reageert de Overijsselse CDA-fractievoorzitter Ben Eshuis. Volgens Eshuis moet zijn partij zich beraden over 'hoe dit is gekomen'. 'We moeten ons herpakken en ons afvragen wat wij in de provincie nog kunnen en willen betekenen.'

Gelderland

Ook in Gelderland is collegepartij CDA de grote verliezer, met een halvering van de zetels. 'Een heel dubbel gevoel', zegt CDA-lijsttrekker Peter Drenth hierover. 'Het is nooit leuk om te verliezen, aan de andere kant ben ik blij dat we nu gewoon weer aan de gang kunnen met het besturen van Gelderland.'

Of het CDA wil meebesturen in het college hangt volgens Drenth van de inhoud af. 'Die is voor het CDA altijd leidend. Daarin zullen nu de eerste stappen genomen worden, denk ik. 'De meeste partijen, ook de grote winnaar BBB hebben aangegeven dat de Gelderse aanpak beleid is dat men wil gaan voeren. Ik verwacht dat dat onderwerp van gesprek wordt.'

Ommezwaai

'Een ommezwaai hadden we wel verwacht. De land- en tuinbouw heeft een prominente rol gespeeld in de verkiezingen. Iedereen is het erover eens dat het anders moet', reageert regiobestuurder Bert Zandman van LTO Noord regio Oost op de verkiezingsuitslag.

Wat Zandman verbaast, is het grote verlies van CDA en VVD. 'Ook deze partijen hebben goede mensen op de lijst staan. Zij hebben hun stinkende best gedaan. Maar de kiezer vindt dat deze partijen geen gevoel meer hebben bij de agrarische sector.'

Alle sectoren

De regiobestuurder gaat ervan uit dat met de komst van BBB in de provincies het stikstofbeleid wordt aangepast. 'Op die manier dat alle sectoren, dus ook de industrie en de bouw, gelijk worden afgerekend op het reduceren van stikstof.'

Vooruitlopen op de coalitieonderhandelingen wil ook Zandman niet. 'Uit de onderhandelingen kunnen nog verrassende dingen komen.'

Noord-Brabant

In Noord-Brabant lijkt BBB vanuit het niets met elf zetels in Provinciale Staten te komen. Verlies is er vooral voor Forum voor Democratie en het CDA. De laatste partij halveert en Forum voor Democratie gaat van negen zetels naar één zetel, blijkt uit de voorlopige uitslag. De VVD blijft met het verlies van één zetel redelijk stabiel en zou uitkomen op negen Statenzetels.

'Voor ons is het glashelder dat de kiezer heeft afgerekend met het Noord-Brabants beleid van voor de muziek uitlopen en oneigenlijke doelen stellen. Het Brabantse stikstof- en stallenbeleid in het bijzonder moeten nu voor eens en voor altijd in lijn worden gebracht met het landelijke beleid. Er moet een einde komen aan die immer voortdurende onzekerheid voor boeren en tuinders', reageert ZLTO-voorzitter Wim Bens.

Balans

Noord-Brabant verdient volgens Bens 'een praktisch en haalbaar bestuurlijk programma dat een balans vindt in de belangen van economie – in het bijzonder agrarisch ondernemerschap–, natuur en milieu en maatschappelijk welzijn'.

'Zo'n breedgedragen perspectief zal ZLTO straks bij de formerende partijen nadrukkelijk onder de aandacht brengen. Daarbij zoeken wij afstemming en samenwerking om tot gedragen beleid te komen. Dat verdient deze provincie', vindt de ZLTO-voorzitter.

Noord-Nederland

Ook in de drie noordelijke provincies krijgt BBB de lead als het gaat om het samenstellen van nieuwe colleges van Gedeputeerde Staten. In zowel Friesland (vijftien zetels), Groningen (twaalf zetels) als Drenthe (zeventien zetels) levert de partij vanuit het niets de grootste fracties in Provinciale Staten in Noord-Nederland. 'Een overwinning met grote overmacht en die overwinning druppelt ook door in de waterschappen', stelt voorzitter Trienke Elshof van LTO Noord regio Noord vast.

De ongeschreven politieke regel is dat de grootste fractie in een nieuw gekozen provinciebestuur aan zet is om een coalitie te vormen. Om een meerderheid te creëren, heeft BBB in Friesland genoeg aan bijvoorbeeld de VVD en het CDA als partners. In Drenthe is dat ook het geval. In Groningen en Flevoland ligt het ingewikkelder, omdat daar naast VVD en CDA nog meer coalitiepartners nodig zijn voor een meerderheid.

Meer realisme

Net als Zandman en Evers verwacht ook Elshof dat de politieke aardverschuiving gevolgen heeft voor bijvoorbeeld de aanpak van het stikstofprobleem. 'Ik denk dat met de komst van BBB in de provinciebesturen er meer realisme in het stikstofbeleid zal komen, zodat we op het boerenerf weten waar we aan toe zijn. Het was de laatste tijd vooral een kwestie van schieten op een bewegend doel.'

Hoewel de Stikstofwet in grote lijnen vastligt, ziet de voorzitter van LTO Noord regio Noord in het veranderde politieke landschap in de provincies wel degelijk mogelijkheden om bijstellingen te bereiken. 'Bijvoorbeeld over de wijze waarop de gestelde doelen moeten worden gehaald.'

Vertrouwen

Elshof ziet een samenwerking tussen BBB en de gevestigde partijen in de Provinciale Staten en colleges van Gedeputeerde Staten met vertrouwen tegemoet. 'De gevestigde coalities hebben hun best gedaan om de vertaalslag van het stikstofbeleid naar de regio's zo goed mogelijk te laten verlopen. Het is nu aan de nieuwe coalities om het realistisch en uitvoerbaar te houden.'

Echt rustig zal het er overigens niet op worden in de politieke arena, verwacht de voorzitter van LTO Noord regio Noord. 'Er zit behoorlijk wat spanning tussen het vastgestelde beleid en de politieke ambities van de diverse Statenfracties. Dat kan nog gaan clashen.' Zelf heeft ze ook even nodig om 'te resetten'. 'We hebben te maken met een nieuwe orde en moeten dus ook nieuwe contacten opbouwen. Maar omdat via BBB best veel praktiserende boeren in de nieuwe Staten zullen komen, wordt dat weer wat makkelijker.'

West-Nederland

Ook in de provincies in West-Nederland behaalt de BBB een monsterzege. In Flevoland wordt de partij de grootste. In Zuid-Holland en Noord-Holland lijkt BBB op winst af te stevenen, in Utrecht is het nog afwachten; daar scoren ook VVD en GroenLinks goed. De coalitievorming wordt een enorme puzzel, verwacht voorzitter Nico Verduin van LTO Noord regio West. 'Een ruwe analyse laat zien dat er zes partijen nodig zijn om een coalitie te vormen. De politiek raakt verder versplinterd. Dat wordt niet makkelijk.'

Volgens Verduin wordt in het buitenland de uitslag van de verkiezingen gezien als 'omwenteling richting het platteland en boeren.' 'Dat beeld herken ik. Er is echt een andere aanpak nodig in de regio. De hoogste opkomst in 35 jaar tijd laat zien dat mensen vragen om een andere benadering van de overheid.'

Limburg

'We zijn getuige geweest van een grote politieke aardverschuiving', zegt LLTB-voorzitter Thijs Rompelberg. 'Dossiers die spelen op het platteland en in de land- en tuinbouw hebben hierbij een prominente rol gespeeld.'

De uitslag laat volgens Rompelberg zien dat er vanuit de bevolking grote steun is voor de agrarische sector. 'Mensen hebben gestemd voor toekomstperspectief voor de agrarische sector, een reëel, haalbaar en betaalbaar beleid en een leefbaar buitengebied.'

Dit is volgens de LLTB-voorzitter een belangrijk signaal voor het kabinet. 'We gaan snel schakelen met de winnaars van de verkiezingen. Ook partijen die deze keer hebben verloren of gelijk gebleven zijn, houden onze aandacht. Er zal uiteindelijk een stabiele samenwerking in Provinciale Staten moeten komen die onze provincie vooruithelpt.'

Zeeland

BBB zal in Zeeland negen Statenzetels innemen. Voorzitter Joris Baecke van ZLTO Zeeland heeft er vertrouwen in dat Zeeland de komende vier jaar 'een slagvaardig en effectief provinciebestuur krijgt'. 'Zeeland is van oudsher een provincie waar kennis en kunde van boeren en tuinders bepalend zijn voor welvaart en welzijn. Daar zijn we trots op. Ook trots zijn we dat vrijwel alle partijen in Provinciale Staten, ongeacht politieke kleur, die agrarische waarde onderkennen.'