Energietransitie: samen lokaal vergisten in Wijnjewoude biedt perspectief

Coöperatie Wijnjewoude Energie Neutraal (WEN) is al een aantal jaren actief om het dorp energieneutraal te maken. Het dorp neemt deel aan 'Proeftuin Aardgasvrije Wijken' (PAW). Zonnepanelen op daken en een klein zonnepark produceren elektriciteit, maar voor de productie van warmte blijft gas nodig. Dat kan worden gewonnen uit mest van de melkveehouderijen uit de regio, streeft de coöperatie na. WEN heeft iets buiten het dorp de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie gekocht en wil deze locatie ombouwen tot energiepark.

Belangrijk onderdeel is een monovergister die de mest van zo'n 25 veehouderijen rond het dorp gaat vergisten. Het gaat jaarlijks om 70.000 kuub. Het biogas wordt op het terrein zelf opgewaardeerd naar aardgaskwaliteit en in het gasnetwerk gepompt. De vergiste mest gaat gepasteuriseerd terug naar de melkveehouders. Die ontvangen een vergoeding voor het feit dat ze de mest 'uitlenen' aan de energiecoöperatie die er het biogas uithaalt.

Monovergisting

Met deze opzet wordt monovergisting voor vrijwel alle melkveehouders haalbaar, stelt Harm de Kroon als één van de bedenkers van het project. 'Mestvergisting kan daarmee een serieuze bijdrage leveren aan oplossingen op het gebied van energie, stikstof en klimaat. Daarom de naam: De Friese Drieslag.'

Het project heeft dan ook meer doelen dan alleen de productie van 1 miljoen kuub groen gas. Ook 75 procent minder broeikasgasuitstoot en 60 procent minder stikstof behoren tot de doelstellingen. Net als het creëren van 'een stukje nieuw perspectief voor het doorsnee melkveebedrijf met 80 tot 150 koeien', staat in het projectplan.

De Kroon: 'Een individuele monovergister die biogas opwaardeert tot aardgaskwaliteit, is pas rendabel bij circa vijfhonderd koeien. Ook als je de monovergister koppelt aan een warmtekrachtkoppeling en elektriciteit en warmte produceert, moet je nog een behoorlijke bedrijfsomvang hebben. Bij onze coöperatieve vorm is monovergisting voor veel meer bedrijven mogelijk.'

De kosten van het pilotproject bedragen ruim 7,5 miljoen euro. Naar schatting 5 miljoen euro is nodig voor het aanpassen van de stallen van de deelnemende melkveehouders en de rest voor verder onderzoek en monitoring. Ook dat is belangrijk in het project.

Exploitatie

De kosten van de monovergister zelf worden uit de exploitatie gehaald. Belangrijke voorwaarde hiervoor is dat SDE++-subsidie beschikbaar komt. De huidige regeling kent het coöperatieve lokale bedrijfsmodel, zoals de energiecoöperatie uit Wijnjewoude heeft bedacht, echter niet. 'Dat is nu nog een groot knelpunt', zegt De Kroon. 'Als deze categorie wordt erkend in de subsidievoorwaarden, komen er landelijk veel meer mogelijkheden voor coöperatieve mestvergisting.'

De Kroon kijkt dan ook al verder dan alleen Friesland. 'Dit plan betekent een landelijke doorbraak in de stikstofcrisis en biedt perspectief aan de boeren. Het hoort dan ook thuis op de Landbouwtafels waar momenteel wordt gesproken over perspectief voor de agrarische sector. Voor Wijnjewoude gaat het om circa 25 boeren en jaarlijks een miljoen kuub gas, maar landelijk heb je het over een potentieel van een miljard kuub.'

Houd je rekening met een krimp van de veestapel met 40 procent, dan kom je volgens hem nog op 600 miljoen kuub. 'Die krimp is niet nodig als je met vergisting, in combinatie met het bewerken en goed uitrijden van de vergiste mest, de stikstofemissie ook kunt beperken.'

De coöperatie staat niet alleen. Rabobank Nederland is positief over het groengasproject. 'De opzet ervan past ook goed in onze visie. Die houdt in dat dagontmesting en centrale vergisting een van de meest kansrijke routes is om de groei van de productie van groen gas te versnellen, emissies te verlagen en de landbouw verder te verduurzamen. Eventueel gecombineerd met stikstofterugwinning', meldt de bank.

Derogatie

Het vervallen van de derogatie maakt centrale vergisting alleen maar urgenter, stelt De Kroon. 'We onderzoeken ook de mogelijkheid om de vergiste mest te strippen en er stikstof uit te halen. Dit hopen we dan in de toekomst te kunnen toepassen als kunstmestvervanger. De boer krijgt vergiste mest terug met een lager stikstofgehalte en hoeft zo minder mest af te zetten.'

Het project gaat dit jaar van start met het aanstellen van een projectleider en het opstellen van onderzoeksprogramma's. De bouw van de vergister, vervanging van de roosters in dichte stalvloeren en het aanleggen van stortbunkers staan volgend jaar op het programma. Voor deze fase wordt nog financiering gezocht. De vergister moet in 2025 draaien. Dat wordt tijd, weet De Kroon. 'Eerst moeten we iedereen nog zien mee te krijgen.'