Energieheffingen ondermijnen resultaat tuinbouw

Smit en zijn collega Ruud van der Meer maakten de impactanalyse ‘Effecten aanpassing energieheffingen glastuinbouw 2025-2030’. Daarin berekenen de twee de effecten van aanpassingen van energieheffingen die de regering voorstelt in het Coalitieakkoord van december 2021.

Voor de inkoop van aardgas voor warmtekrachtkoppeling (wkk) geldt nu nog een generieke vrijstelling. Ook kent de tuinbouw verlaagde tarieven voor de inkoop van aardgas in de eerste twee schijven van de Energiebelasting. De regering wil dit systeem per 1 januari 2025 aanpassen. Daarbij gaat het onder meer over afschaffing van het verlaagde tuinbouwtarief en gedeeltelijke afschaffing van de vrijstelling bij gebruik van aardgas voor wkk.

Volgens Smit komt de berekende kostenstijging vooral door beperking van de vrijstelling van de energieheffingen op aardgas voor toepassing in de wkk en de afschaffing van het verlaagde tuinbouwtarief.

Direct negatieve impact

De kernactiviteit van glastuinders wordt hard geraakt door aanpassing van de energieheffingen, stelt Smit. ‘Het verwarmen en belichten van de kas wordt veel steviger geraakt door de ambities van het kabinet dan een extra activiteit als het verkopen van energie.’ De wijziging van de energieheffingen heeft direct een negatieve impact op het bedrijfsresultaat.

Van der Meer en Smit hebben uitgerekend dat het gemiddelde bedrijfsresultaat per vierkante meter – op basis van een steekproef uit het Bedrijveninformatienet en bij ongewijzigde energieconsumptie – daalt van 6,34 euro in 2019 naar -2,94 euro in 2025 en naar -3,98 euro in 2030. Binnen de totale bedrijfskosten kunnen de gemiddelde energiekosten stijgen van 11,57 euro naar 21,89 per vierkante meter. Het aandeel van de energieheffingen stijgt van 10 naar 52 procent.

De kostenstijging is daarmee meer dan anderhalf keer groter is dan het behaalde bedrijfsresultaat in 2019, schetsen de onderzoekers. Smit benadrukt dat het wel gaat om gemiddelden. ‘Het ene tuinbouwbedrijf wordt zwaarder getroffen dan het andere. Dat komt door verschillen in energievraag, energievoorziening en bedrijfsomvang.’

Bedrijven zonder warmte-alternatief en met wkk, belichting en bovengemiddelde warmteconsumptie worden het zwaarst getroffen. De kosten voor energieheffingen per vierkante meter stijgen in deze groep van 1,19 tot 4,21 euro in 2019 naar 12,27 tot 30,30 euro in 2030. ‘Deze groep wordt het sterkst getroffen. Zij hebben de hoogste energieconsumptie en passen de met aardgas-wkk geproduceerde elektriciteit vooral toe voor belichting’, schetst de WER-onderzoeker.

Bedrijven zonder belichting, met een relatief groot aandeel duurzame energie of warmte van derden en een grotere bedrijfsomvang worden minder hard geraakt. Al blijft een stijging van 0,40 tot 0,94 euro naar 2,07 tot 3,39 euro per vierkante meter fors.

Kostenstijgingen dempen

Er zijn wel mogelijkheden om de directe kosteneffecten wat te dempen, denkt Smit. ‘Een eerste optie is om te kijken of het mogelijk is hetzelfde te produceren met minder energie. Dat kan bijvoorbeeld met de inzet van schermdoeken of door meer selectief te belichten.’

Met het oog op de energietransitie is de meeste ideale oplossing om de resterende energievraag in te vullen met andere bronnen, zoals aardwarmte of restwarmte. Hierin schuilt wel een uitdaging. Het gemiddelde continuïteitsperspectief is zo onzeker dat investeren in energiebesparing of duurzame energievoorziening voor veel bedrijven moeilijk is geworden.

‘Wanneer het bedrijfsresultaat structureel onder druk komt te staan wordt het lastiger om vreemd vermogen te verkrijgen. Ook zijn duurzame energievoorzieningen niet van de ene op de andere dag gerealiseerd’, noemt de WER-onderzoeker.

Energie besparen

Een andere optie is extensiveren. Hieronder valt ook tijdelijk stopzetten van (een deel van) het bedrijf om de energieconsumptie te verlagen. Smit sluit niet uit dat vooral kleinschaligere en energie-intensievere bedrijven ingrijpende afwegingen moeten maken bij een aanpassing van de energieheffingen. Ook verwacht hij dat schaalvergroting doorzet.

De impactanalyse is inmiddels naar de Tweede Kamer gestuurd. De analyse wordt meegenomen in de definitieve besluitvorming over een eventuele wijziging van de energieheffingen. Tijdens Prinsjesdag worden de definitieve plannen gepresenteerd in het Belastingplan 2024.

Alexander Formsma (Glastuinbouw Nederland): 'Er vallen faillissementen als plannen worden doorgezet'

Wat was jullie eerste reactie op de impactanalyse?

‘We riepen bij de introductie van het plan al dat de impact fors zou zijn. Het is goed dat dit bevestigd wordt. De impactanalyse geeft ons voeding om met partijen in gesprek te gaan. De situatie zoals die nu is geschetst, kan niet de bedoeling zijn. Het idee uit het Coalitieakkoord strookt totaal niet met wat op papier staat.’

Waar schrokken jullie het meeste van?

‘De concrete bedragen. Die zijn bijna vijf keer zo hoog dan in het Coalitieakkoord werd geraamd. Ik vraag mij oprecht af of er wel goed over de wijzigingen is nagedacht als de spreiding zo groot is.’

Hoe groot is de kans op faillissementen als de plannen worden doorgevoerd?

‘Die kans is aanzienlijk. Vooral het afschaffen van het verlaagde tuinbouwtarief gaat funest zijn voor ondernemers. Al geloof ik dat er ook zeker bedrijven omvallen door de voorgenomen, mogelijk gedeeltelijke, afschaffing van de vrijstelling bij gebruik van aardgas in de wkk.’

Wat zijn de gevolgen voor de ingezette energietransitie?

‘Het is een nieuwe tegenslag. Als bedrijven hieraan onderdoor gaan, halen we ons CO2-doel, maar niet op de manier waarop we dat hebben afgesproken in het Energieconvenant. Daarin staat dat glastuinders handelings- en toekomstperspectief moeten hebben. Met dit soort maatregelen komen die afspraken onder druk te staan. Dit is in mijn ogen niet de manier om de energietransitie door te zetten.’

Welke stappen gaan jullie nu zetten?

‘Samen met de ondernemersgroepen werken we aan onze volgende stap. Het staat buiten kijf dat aanpassingen nodig zijn. Tenzij het idee is om een deel van de sector de nek om te draaien. Er is gelukkig wel ruimte voor gesprek gecreëerd. Ook de coalitie is geschrokken van de cijfers. Tegelijkertijd voelen we druk. We hebben maar tot de zomer om in gesprek te gaan. Hoe dan ook, we doen alles wat we kunnen om het huidige plan tegen te houden.’
Alexander Formsma