Waterschapsverkiezingen zijn dit jaar relevanter dan ooit

Aan de nieuwe waterschapsbesturen, met straks minder geborgde zetels voor de landbouw dan voorheen, de taak om de waterkwaliteit en -kwantiteit te borgen. Dat is ook in het belang van de landbouw, zegt bestuurslid Dirk-Siert Schoonman van de Unie van Waterschappen.

'Water en bodem moeten sturend zijn in de ruimte. Dat betekent ook dat je naar natuurlijke omstandigheden moet kijken en wat er op welke plek mogelijk is. Op die manier borg je robuustheid op de lange termijn.'

Peiling

46 procent van de Nederlanders heeft een duidelijk beeld van wat een waterschap doet, blijkt uit een recente peiling van Citisens. 36 procent heeft geen idee. 51 procent bedroeg de opkomst bij de vorige waterschapsverkiezingen in 2019.

Schoonman, ook dijkgraaf bij waterschap Drents Overijsselse Delta, hoopt dit jaar op een nog hogere opkomst. 'Waterschappen zijn zichtbaarder geworden door klimaatverandering. Droogte, de overstroming in Limburg, daarbij zien mensen dat het waterschap een belangrijke rol vertegenwoordigt. Ik hoop dat de kiezer dat oppakt.'

Watercrisis voorkomen

De Unie van Waterschappen benadrukte eerder al dat een goede stikstofaanpak ook een watercrisis kan voorkomen. Volgens Schoonman is de opgave op watergebied fors. De waterkwaliteit is op veel plekken niet op orde. Dit is het moment om dat aan te pakken. Juist ook voor de landbouw, zegt de dijkgraaf.

'Boeren en waterschappen kunnen het beste samen optrekken als we binnen het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) bezig gaan met het opnieuw inrichten van het landelijk gebied. Klimaatverandering raakt ook de landbouw. Dan is het belangrijk om te zorgen dat de productieomstandigheden te bedienen zijn.'

Zorgen

Schoonman maakt zich zorgen over de verankering van water in het NPLG. Waterkwaliteit en -kwantiteit worden weliswaar expliciet benoemd, maar het is zaak om dit in de uitwerking, de gebiedsprogramma's, vast te houden. 'We moeten ons niet laten verleiden tot het zoeken van eenzijdige, snelle oplossingen waarbij hetgeen waar je het over eens bent, van de wagen valt.'

Want dat er iets moet gebeuren op watergebied, daar is iedereen het volgens de dijkgraaf wel over eens. 'Maar het is ingewikkelder om die puzzel op hectareniveau in gebiedsprocessen te leggen.'

Bodem en water

Samen met de landbouw hebben de waterschappen een groot belang op plekken waar bodem en water in het geding zijn, stelt Schoonman. Die twee zaken zijn, als het aan de waterschappen ligt, dan ook leidend in de stikstofaanpak, legt de dijkgraaf uit.

'Als je wateroverlast en droogte de baas wilt zijn, moet je nog meer aan de bodem doen. Dat voelt voor de landbouw nog weleens als bedreiging, maar ik denk dat die er juist bij gebaat is om het land optimaal in te richten. Dat betekent niet dat de landbouw grond moet inleveren, maar dat er soms gezocht moet worden naar ruilmogelijkheden.'

Ondertussen staat de agrarische sector niet stil. Zo heeft de glastuinbouw stappen genomen om de waterkwaliteit te verbeteren, zegt beleidsadviseur water en omgeving Guus Meis van Glastuinbouw Nederland. Later dit jaar wil de organisatie een pilot draaien met watercoaches, naar voorbeeld van bodemcoaches waar de akkerbouw al langer mee werkt.

Naast waterkwaliteit is zoetwaterbeschikbaarheid de komende jaren een speerpunt voor de glastuinbouw. Volgens Meis wordt het steeds belangrijker om in een gebied integraal naar de watervoorziening te kijken en bijvoorbeeld regenwater van distributiecentra te benutten via ondergrondse opslag. 'De spoeling om over voldoende goed gietwater te beschikken wordt dun omdat ook andere sectoren zoals de industrie door droogte steeds meer behoefte hebben aan zoetwater.'

Geborgde zetels

De waterschapsverkiezingen zijn dit jaar niet alleen bijzonder vanwege het NPLG. Ook is het aantal geborgde zetels met ingang van de komende bestuursperiode een stuk lager. Voorheen waren er zeven tot negen zetels voor het bedrijfsleven, de landbouw en de natuur. Die van het bedrijfsleven verdwijnen. Landbouw- en natuurorganisaties houden er elk nog twee per waterschapsbestuur over. Ook is de vaste plek voor een geborgde zetel in het dagelijks bestuur vervallen.

Volgens Schoonman moet in de praktijk blijken of de aanpassingen iets uitmaken. 'De weggevallen vaste plek geeft de collegeonderhandelingen wel een andere dynamiek. Het maakt de startpositie voor de landbouw anders.' Daar komt bij dat er meer partijen meedoen. Het kan volgens de dijkgraaf betekenen dat er versplintering ontstaat, wat collegevorming ingewikkelder maakt.

BoerBurgerBeweging

Schoonman wil niet vooruitlopen op de verkiezingsuitslag, maar constateert wel dat het politieke landschap gaat veranderen. Zo doet BoerBurgerBeweging voor het eerst mee aan de waterschapsverkiezingen en zal die partij ook in deze bestuurslaag een deel van de stemmen pakken.

Volgens de dijkgraaf kunnen nieuwkomers voor nieuw elan zorgen. 'Alles hangt samen met hoe mensen hun rol oppakken. De uitdaging voor nieuwe partijen is snel aangesloten te raken bij hoe we als waterschap tot besluitvorming komen. Ik hoop op kundige bestuurders. Hun politieke voorkeur maakt mij niet uit. Als we bestuurders krijgen die met respect en zonder polariseren de discussie voeren, ben ik gelukkig.'

'Weersextremen houden mij bezig'

De weersextremen zijn voor broccoli- en aspergeteler Peter Verschuren (50) uit het Noord-Brabantse Raamsdonk reden om voor het eerst mee te doen aan de verkiezingen van waterschap Brabantse Delta. 'Klimaatadaptatie is complex maar wordt steeds belangrijker', stelt de nummer 8 op de lijst van lokale groep ONSwater.com.

Verschuren teelt met zijn broer broccoli op zowel klei- als zandgrond. 'Beide grondsoorten hebben voordelen. Zandgrond is eerder opgewarmd, waardoor we eerder kunnen beginnen. Terwijl klei in de zomer beter is door het watervasthoudend vermogen.'

Zeespiegelstijging

Door de klimaatextremen neemt volgens Verschuren de druk op de voedselproductie toe. 'Het is een zorgelijke ontwikkeling dat voedselaanbod niet meer vanzelfsprekend is. Daar is nog te weinig aandacht voor.'

Ook zou meer focus moeten komen op de zeespiegelstijging, stelt de teler. 'Zeventig jaar geleden was de watersnoodramp. Het is heel reëel dat dat weer gebeurt. Dat wordt heel rampzalig, want er zijn veel meer mensen en woningen dan in 1953. Wat mij betreft mag het dubbele worden uitgetrokken voor de versteviging van dijken.'

'Meer onderzoek naar innovatie nodig'

De rol van de waterschappen wordt de komende jaren groter nu het Rijk water en bodem sturend heeft gemaakt. Daarvan is akkerbouwer Frank van Oorschot (58) uit het Zuid-Hollandse Achthuizen overtuigd. De VVD'er stelt zich voor een derde termijn beschikbaar voor een zetel in het bestuur van waterschap Hollandse Delta.

Volgens Van Oorschot is het van essentieel belang om op alle fronten veel meer onderzoek te doen naar innovatie. 'Hoeveel water kunnen bodems bufferen? En wat voor invloed heeft het waterpeil op de bodemvruchtbaarheid?', zegt de VVD-lijsttrekker. Ook behoud van zoetwatervoorzieningen en nuchter omgaan met natuur zijn speerpunten voor hem.

Discussie over peilbesluiten

Belangrijk zijn ook de economische functies in het gebied, vindt de akkerbouwer. In Zuid-Holland Zuid zijn dat voedselproductie en de industrie in Europoort. 'We moeten deze functies volop laten meebewegen en ons niet alleen focussen op de ecologie', stelt hij.

'Laatst hadden we in het algemeen bestuur een pittige discussie over hoe je komt tot de juiste peilbesluiten. Is het pompen of verzuipen? Als het aan natuurpartijen ligt, verzuipen we. Wij kiezen voor pompen.'

'Niet morrelen aan peil in veenweide'

Melkveehouder en CDA'er Broer Roorda (60) uit het Friese Grou is naar eigen zeggen een man van het 'oude belang'. 'Het waterschap is een functionele democratie. Het moet het dagelijks werk uitvoeren, zoals water keren. Al die vergezichten over de toekomst, al die praatgroepjes en onderzoeken zijn helemaal niet nodig. Dat kost alleen maar geld.'

Volgens Roorda moet het waterschap zich dan ook niet bemoeien met projecten als 'Holwerd aan Zee'. 'Wanneer je de kosten hiervan verdeelt, zal het Wetterskip van de bok dromen.'

Het land zakt

De melkveehouder ziet ook niets in peilverhoging in de veenweide. 'Daar moeten we niet aan morrelen. Ook met peilverhoging zakt het land. Dat is een gebed zonder eind.'

Roorda staat namens het CDA op plek 7 voor de verkiezingen van Wetterskip Fryslân. In de jaren negentig zat hij acht jaar als volmacht in het bestuur van twee voormalige waterschappen. Nadien stelde hij zich altijd verkiesbaar. Alleen met voorkeursstemmen kan hij in het bestuur komen.

'Mij is weleens gevraagd of ik met mijn visie in een fractie kan zitten. We zullen het zien. Ik ga er niet zitten om vrienden te maken', besluit Roorda.