Brabantse boomkwekers werken aan toekomstplan

Kwekerijen zijn beeldbepalend voor het landschap tussen Vught en Tilburg. Het project 'Versailles van het noorden' is vooral gericht op de toekomst van de boomkwekerij in dat gebied. Het maakt deel uit van het Van Gogh Nationaal Park. Deze samenwerking zoekt naar de mogelijkheden om perspectief te bieden voor boeren, landschap en biodiversiteit en heeft door middel van subsidie van LNV en haar partners ervoor gezorgd dat deze eerste stappen genomen kunnen worden.

Landschapsarchitect Adriaan Geuze is ingeschakeld om samen met boomkwekers te zoeken hoe ze daar over twintig jaar nog duurzaam kunnen ondernemen. Geuze is een gerenommeerd landschapsarchitect die diverse internationale prijzen op zijn naam heeft staan.

Brabantse traditie

'Het Van Gogh Nationaal Park past in de Brabantse traditie', zegt de landschapsarchitect. 'Mens en natuur zijn daarin verbonden. Het is het sterke, bindende element voor de ruimtelijke ordening van Brabant.' Geuze typeert het boomkwekerijgebied van Haaren en Sint-Oedenrode als 'een sterk cluster van ondernemingszin, vakmanschap, innovatie en samenwerking, vergelijkbaar met Brainport Eindhoven'.

Maar er zijn serieuze uitdagingen, onder andere op het gebied van water en landschap. De landschapsarchitect pleit ervoor om niet per bedrijf of sectoraal te zoeken naar oplossingen, maar te kiezen voor een 'regionale systemische benadering' die kan leiden tot een aantrekkelijk en natuurrijk kwekerijlandschap. Hij werkt vanuit dat perspectief met kwekers aan een schets voor de toekomst. 'Zo kun je met de ondernemers stap voor stap nadenken over het duurzame en economische kwekerijenlandschap van de toekomst', licht Geuze toe.

Soort ruilverkaveling

De landschapsarchitect ziet een soort ruilverkaveling als het beste instrument voor zo'n aanpak. 'Destijds was er een wet die bevoegdheden gaf, er waren financiën en er was een regionale landinrichtingscommissie die integraal werkte en die alle belangen in een regio afwoog. Vanuit die manier van denken kijk je tien tot vijftien jaar vooruit wat je moet doen en welke middelen daarvoor nodig zijn.'

Geuze waarschuwt om zaken voor 'dit bijzondere stuk Brabant' niet op zijn beloop te laten. 'De claim op de ruimte is enorm. Er liggen plannen voor dorpsuitbreidingen, Rijkswaterstaat is bezig met de snelweg die het gebied doorsnijdt, vanuit Tilburg is er het interessante initiatief van Landschapspark Pauwels en er is grote zorg over waterbeheer en natuurontwikkeling.'

Stringentere regels

Daar komt bij dat de steeds stringentere regels voor water en natuur kwekers dwingen te innoveren. 'Het ligt in de verwachting dat ieder bedrijf gaat werken aan een nieuwe ronde van innovatie. Vooral bij water zien we zo'n ontwikkeling ook elders. Kwekers maken waterbassins en zullen overgaan op dripsystemen, ze gaan telen in containers in plaats van in de grond, op de erven komen loodsen, kassen en veel verharding. In de sector is er sprake van sterke innovatiekracht', stelt de landschapsarchitect.

Bovendien leidt de sterke juridisering van de ruimtelijke ordening ertoe dat kwekers en de natuurbeweging steeds meer met de ruggen naar elkaar blijken te staan, constateert Geuze. Hij noemt dit 'een sterke bedreiging voor een aantrekkelijk en divers landschap'. Hij waarschuwt: 'Men moet serieus vrezen dat de afgedwongen landbouwinnovaties een landschapsbeeld zullen opleveren met een industriële sfeer.'

Juiste moment

De landschapsarchitect benadrukt dat nu het juiste moment is om zaken anders aan te pakken. 'Vanuit de sector is veel interesse voor een regionale manier van werken aan de toekomst. Grote urgentie is er over het ontwikkelen van een duurzaam watermanagement waarin verdroging van de hogere natuurgebieden, en drainage van de broekgebieden wordt vermeden. Als waterbelangen van de regio en de boomkwekerijsector worden verenigd, hebben we een sleutel voor de toekomst van de kwekerijsector.'

Ook pleit Geuze ervoor om daarbij na te denken over een betere zonering van het landgebruik. 'Het ligt voor de hand dat er gezocht moet worden naar collectieve waterberging die een reserve biedt voor droge periodes.'

Cultuurlandschap

Het tweede belangrijke aspect naast water is het maken van een robuust, landschappelijk raamwerk met kwekerijen. 'Door je oogharen zie je een prachtig cultuurlandschap waar mensen trots op zijn en kunnen genieten. In zo'n landschap zijn ecologische verbindingen en specifieke natuur geïntegreerd. Het project 'Versailles van het noorden' zal op deze manier deel uitmaken van het beoogde Nationale Park', zegt de landschapsarchitect.

Volgens Geuze is er zeker toekomst voor boomkwekerij in de regio. Voorwaarde daarvoor zijn samenwerking en een systemische aanpak, waarbij alle belangen in samenhang worden gezien. 'Dat levert uiteindelijk een duurzaam cultuurlandschap op, waar het prettig is om te wonen, te werken en te recreëren.'