Verantwoord groeien naar lange staarten met cameratechnologie

Achtergrond Varkens John Lamers 10 feb 2023 om 15:30uur

Slimme cameratechnologie in de slachtlijn registreert de staartlengte van elk vleesvarken. Hiermee verzamelt vleesverwerker Vion concrete data die varkenshouders kunnen benutten voor hun groeipad richting het niet meer couperen.

Verantwoord+groeien+naar+lange+staarten+met+cameratechnologie

Varkenshouders moeten het couperen van staarten in 2030 zeer waarschijnlijk achterwege laten. 'Van het ene op de andere moment stoppen met het verrichten van die ingreep zonder risico op staartverwondingen, gaat varkenshouders niet lukken. Bovendien is dit in het kader van dierenwelzijn en voedselveiligheid niet verantwoord', geeft Bart de Ruiter van Vion Food Group aan.

Als Group Quality Assurance (QA)-manager houdt De Ruiter zich bezig met het beheersen en verbeteren van processen bij de vleesverwerker. 'We willen samen met varkenshouders de varkensstaarten op een verantwoorde manier laten groeien. Iedereen op zijn eigen tempo en passend bij zijn bedrijfssituatie stapjes laten zetten richting het intact houden van varkensstaarten aan de hand van relevante data en toenemende kennis.'

De varkenshouderij is volgens De Ruiter al jarenlang bezig om zich voorzichtig voor te bereiden op een toekomst zonder couperen. 'De afgelopen decennia zijn de staarten van vleesvarkens aan de slachtlijn zichtbaar langer geworden. Daarbij zijn duidelijke verschillen waar te nemen tussen bedrijven. Dat betekent dat er ruimte is voor verbetering, alleen ontbreken concrete en bruikbare data om daaraan te werken', verduidelijkt hij.

Gemiddelde staartlengte verschilt centimeters tussen bedrijven

Bart de Ruiter, QA-manager van Vion Food Group

'Het meten van staartlengtes in varkensstallen is mogelijk, maar veel te tijdrovend en bewerkelijk. Met een 'visionsysteem' en bijbehorende technologie kunnen we de staartlengte van elk varken aan de slachtlijn nauwkeurig bepalen', stelt De Ruiter.

Er wordt een foto gemaakt van de staart van elk vleesvarken dat de camera van het 'visionsysteem' in de slachtlijn passeert. Dat beeld wordt aan de hand van een algoritme volautomatisch en razendsnel geanalyseerd. De staartlengte in centimeters wordt toegevoegd aan alle andere slachtdata van dat varken.

'In het najaar van 2022 zijn we begonnen met het installeren en kalibreren van het systeem in de slachtlijn van onze locatie in Groenlo', zegt de Group QA-manager. 'Sinds begin dit jaar verzamelen we op een betrouwbare manier relevante staartdata.'

Database uitbreiden

Het doel is om de database met staartlengtes de komende jaren te laten groeien. Dan zijn verschillen in staartlengte tussen bijvoorbeeld seizoenen en jaren in beeld te brengen. Maar de data zijn vooral bedoeld om varkenshouders te voorzien van extra informatie om doelgericht te kunnen werken aan langere varkensstaarten. De Ruiter: 'In ons online informatiesysteem Farmingnet gaan we ze op termijn mogelijkheden bieden om te benchmarken met hun collega's.'

De eerste ervaring van De Ruiter is dat er verschillen zijn in de coupeerstrategie op varkensbedrijven. 'Dat leidt makkelijk tot een verschil van 5 centimeter in gemiddelde staartlengte tussen bedrijven in hetzelfde concept. We hebben vijf bedrijven met de kortste en vijf met de langste staarten bezocht en met hen is gesproken over die verschillen. Omdat er concrete cijfers op papier stonden, werden ze geprikkeld om het gesprek daarover aan te gaan.'

Voor Vion zelf is het staartenproject eveneens een groeitraject. De datastroom uit de slachtlijn is sinds begin dit jaar goed op gang gekomen en Vion wil een historische database opbouwen. 'Voor het benutten van staartgegevens gaan we ons in eerste instantie richten op de varkens binnen Good Farming Star (GFS)', vertelt De Ruiter.

De afgelopen jaren zijn de staarten bij vleesvarkens al wat langer geworden. © Vion

'Dat is ook de meest logische eerste stap. Met de leveranciersvereniging StarFarmers werken wij continu aan verbeteringsprojecten van het dierenwelzijn', vervolgt de QA-manager. 'Het couperen van varkensstaarten pakken we ook samen op omdat het hoog op de maatschappelijke agenda staat, zowel nationaal als Europees.'

De slachterij zal beginnen met het terugkoppelen van staartdata naar de circa 150 GFS-varkenshouders. Ook worden mogelijkheden ontwikkeld om onderling op gemiddelde staartlengte te kunnen benchmarken. 'Met concrete cijfers in de hand kunnen ze dan samen met hun bedrijfsbegeleiders, zoals de dierenarts en voeradviseur, doelgericht werken aan het geleidelijk langer laten groeien van varkensstaarten.'

Risicofactoren kennen

Dit klinkt allemaal eenvoudig, maar de praktijk is weerbarstig. Volgens De Ruiter wordt het een jarenlang leertraject. Zo dienen de varkenshouders de aanwezige risicofactoren op het ontstaan van bijterij op hun bedrijf goed in beeld te krijgen. Seizoenen, wisselingen in de voersamenstelling en rasverschillen kunnen invloed hebben en op elk bedrijf anders uitpakken.

'Het is de kunst voor de varkenshouder en zijn begeleidingsteam om al die mogelijke invloedsfactoren goed te managen', aldus De Ruiter. 'Daarom is een bedrijfsspecifieke aanpak nodig om samen verantwoord stapjes vooruit te kunnen zetten. Als leverancier van relevante data kunnen wij ze daarbij ondersteunen.'

Iedere varkenshouder bewust bezig laten zijn met de coupeerstrategie op het bedrijf, zou volgens De Ruiter al een eerste stap in de goede richting zijn. 'Een verschil van centimeters in staartlengte bij varkens van een collega in hetzelfde concept en met hetzelfde ras, werkt stimulerend. Zo moet het lukken om iedereen in beweging te krijgen en stapje voor stapje te groeien naar het houden van varkens met intacte staarten.'

Couperen van varkensstaarten praktijkgericht afbouwen

De Coalitie Vitale Varkenshouderij staat voor een diervriendelijke varkenshouderij met gezonde, robuuste dieren. Een van de ambities is het praktijkgericht afbouwen van fysieke ingrepen. Voor de meeste boeren is het stoppen met het couperen van staarten nu nog een te onverantwoorde beslissing, vindt de Stuurgroep Staarten onder regie van de Producenten Organisatie Varkenshouderij. Samen met varkenshouders en welzijnscoaches onderzoekt de stuurgroep de kritische succesfactoren voor het verantwoord kunnen houden van varkens met langere of intacte staarten. Ook een geborgde benchmarksystematiek wordt ontwikkeld. Stuurgroeplid Bert van den Berg, programmamanager veehouderij bij de Dierenbescherming en betrokken bij het opstellen van de criteria binnen het sterrensysteem van het Beter Leven-keurmerk, vindt het initiatief van Vion prima. 'Monitoren en varkenshouders onderling vergelijken gaat helpen stapsgewijs te stoppen met couperen. En als marketeers van supermarkten ergens naar op zoek zijn, is het wel dat ze vlees kunnen verkopen van varkens waarbij de ballen en staart eraan zijn gebleven.' Economisch liggen er volgens Van den Berg mogelijkheden. 'Maar technisch is de varkenshouderij er nog niet klaar voor. Als er iets schort aan de voeding, het klimaat, de diergezondheid of de hokverrijking levert dat stress op. Dat kan leiden tot bijterij. Varkenshouders moeten er wel serieus werk van maken en de staartlengtemetingen benutten om verbeteringen te realiseren. Het moment dat een coupeerverbod wettelijk wordt verankerd, komt er vroeg of laat.'