AH-directeur Ninck Blok: 'Ketenaanpak kan model staan voor Landbouwakkoord'

Namens de supermarkten neemt het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) deel aan de onderhandelingen voor het Landbouwakkoord. Ninck Blok hoopt dat er een breedgedragen akkoord uit komt. 'Er wordt heel veel gevonden van elkaar, er is polarisatie, onbegrip en onvrede. En dat is niet goed voor het land, de economie en de landbouw', stelt hij.

Overheid moet in Europees verband pleiten voor een goed gelijk speelveld

Constantijn Ninck Blok, directeur Logistiek en Keten van AH

AH is met een marktaandeel van 37 procent de grootste supermarkt van het land. Binnen het Beter voor Natuur & Boer-programma werkt de supermarktketen samen met zo'n 1.100 boeren en telers aan een verdere verduurzaming van de voedselproductie. Deze gezamenlijke aanpak zou volgens de AH-directeur model kunnen staan voor de afspraken in het Landbouwakkoord.

Landbouwminister Piet Adema dreigt met 'wettelijk instrumentarium' mocht het Landbouwakkoord er niet komen. Ninck Blok zou dwingende overheidsmaatregelen 'een brevet van onvermogen van de totale keten' vinden.

'Wij nemen onze eigen verantwoordelijkheid. In een duurzame toekomst heb je de verantwoordelijkheid om goed voor elkaar te zorgen', vervolgt Ninck Blok. 'Samen maken we afspraken over hoe we verduurzamen, de boeren zorgen dat wij deze duurzame producten in de schappen hebben en wij betalen daar een goede prijs voor.'

Farmers Defence Force heeft de supermarkten voorgesteld om met een landelijk Farmer Friendly-keurmerk te komen waarbij deelnemende boeren een meerprijs ontvangen. Ook wordt er bij het Landbouwakkoord gesproken over een nationaal duurzaamheidsprogramma.

AH-directeur Ninck Blok is geen voorstander van zo'n landelijke aanpak. 'Alle Nederlandse supermarkten, horeca en foodservice hebben aan zo'n 5.000 boeren en telers voldoende. Als we die andere 45.000 boeren via een landelijk concept gaan verduurzamen, schuilt daarin wel een gevaar. Want dan laat je de Nederlandse consument opdraaien voor de verduurzaming van de export. En dat kan echt niet.'

Ninck Blok hoopt daarom dat de overheid haar verantwoordelijkheid oppakt in Europees verband. 'Dat ze ervoor zorgt dat er een goed gelijk speelveld wordt gecreëerd voor de boeren in Noordwest-Europa, waar we allemaal naartoe kunnen werken. En dat de consumenten in het buitenland ook gaan begrijpen wat zij kopen. Verduurzaming zal uiteindelijk toch ook moeten worden betaald door de eindgebruiker.'

AH ziet het Landbouwakkoord als een kans om uit de impasse te komen die is ontstaan door de stikstofcrisis. Alle partijen zijn daarbij gebaat, stelt Ninck Blok. Goede ketenafspraken kunnen in zijn ogen bijdragen aan een goed verdienvermogen voor de boer en een versnelling van de verduurzaming van de voedselproductie. ‘Het is wel super ingewikkeld, want er zitten heel veel partijen aan tafel. Maar dat moet wel als je een breed gedragen akkoord wilt hebben. Want het is tijd voor duidelijkheid richting de toekomst.’

Hoe kijkt u terug op de blokkades van de AH-distributiecentra?

‘Voor onze klanten was dit natuurlijk erg vervelend. Onze eigen boeren stonden daar niet bij. Want die weten dat we samen een heel goede keten hebben ingericht waar zij en wij trots op zijn en waarin we er samen alles aan doen om mooie producten bij de klanten te brengen.

‘De woede van de boeren die wel bij ons aan de poort stonden richt zich niet zozeer op AH, maar vaak op het systeem. En dan is het blokkeren van een distributiecentrum of snelweg een manier om aandacht te krijgen.’

Dat protest was ook een roep om een beter verdienvermogen.

‘Het verdienvermogen van onze boeren en telers nemen we al jaren heel serieus. Daar maken we binnen Beter voor Natuur & Boer afspraken over die gaan over natuur en dierenwelzijn, maar ook over de positie van de boer in de keten. Of het nu gaat over agf, zuivel, varken of kip, het uitgangspunt is dat elke boer in elk seizoen een goede boterham kan verdienen.

‘De modellen die we samen met de boeren hebben afgesproken in de verschillende ketens zijn anders, want de dynamiek per keten is ook anders. Uitgangspunt is 100 procent compensatie voor duurzaamheidsinvesteringen en een goed verdienvermogen, net als afnamegaranties en langetermijncontracten.’

Is deze manier van samenwerken een model dat ook uit het Landbouwakkoord zou moeten komen?

‘Ik geloof in onze manier van werken. Dat past bij onze missie om samen beter eten bereikbaar te maken. Voor iedereen. Daar past bij dat je binnen je keten afspraken maakt waar iedereen beter van wordt. We moeten het echt samen doen. En wij willen uiteraard de beste boeren en telers aan ons binden.’

Is dat een geluid dat ook klinkt binnen het CBL?

‘Iedereen binnen de retail en verwerkende sector is zich ervan bewust dat er wat moet veranderen en dat het beter moet. Begin vorig jaar zijn we samen met LTO, NAJK, Rabobank en A-ware in Waardecreatie in Ketens gestapt. Het CBL sluit hier ook bij aan. We hebben daarbij laten zien hoe wij al jarenlang ketens bouwen. Uiteindelijk zijn NAJK en LTO naar andere retailers gegaan om ze te vragen het ook zo te doen.

‘Ook consumenten zijn er steeds meer klaar voor. Corona heeft daar eigenlijk bij geholpen. De waardering van voedsel van dichtbij is daardoor toegenomen. Mensen willen weten wie de producten maken en wat zij ervoor moeten doen.

‘Wel zien we nu een druk op de koopkracht en dat maakt het voor veel mensen moeilijker om duurzame keuzes te maken. Desondanks denken wij dat daar steeds meer behoefte aan is. Het is onze rol om daar niet alleen op in te spelen, maar om die vraag ook voor te zijn.’

Kunt u een voorbeeld noemen?

‘In 2030 willen we met onze leveranciers 45 procent CO2-emissie reduceren. We vragen de boeren in onze zuivelketen sinds 2018 al om niet meer te ploegen. Daardoor neemt de bodem tot twee keer meer CO2 op dan gemiddeld in Nederland. Dat zijn wel stappen die je nu moet zetten, anders gaan we onze doelen niet halen in de toekomst.

‘De doelen die we hebben en de afspraken die wij daarvoor maken in onze ketenprogramma’s, hebben een aantrekkingskracht op een bepaald type boer. Het zijn boeren die zelf ook al zo denken en die bij ons voor die extra inspanning een compensatie ontvangen.

‘We werken nu met 450 melkveehouders. Dat zijn allemaal extensieve bedrijven. De wachtlijst daar telt ook nog zo’n 50 boeren. En die hebben we ook nodig, want wij groeien ook verder. Zoals met de aankoop van de Deen-supermarkten vorig jaar. En onlangs hebben we nog onze voorgenomen samenwerking met Jan Linders aangekondigd.’

Spelen bij de buitenlandse zusterbedrijven binnen Ahold Delhaize dezelfde ontwikkelingen?

‘In Nederland lopen we duidelijk voorop. Zoals wij in onze ketens samenwerken tot aan de boeren en met vaste contracten is echt uniek in de wereld. Dat hoor ik ook van partners als A-ware en Vion die ook klanten hebben in het buitenland. Er wordt daarom wel met interesse naar ons gekeken.

‘We moeten wel oppassen dat we hier niet alleen op onze eigen herkomst gaan zitten, want dan bestaat het gevaar dat België en Duitsland dat ook gaan doen. En dat zou niet goed zijn voor de Nederlandse boeren en telers die afhankelijk zijn van de export.’

Hoe bepalen jullie de prijs die boeren ontvangen?

‘Dit start met het inschakelen van een onafhankelijke partij, bijvoorbeeld Wageningen University & Research of CLM Onderzoek en Advies. Zij rekenen dit door en geven onafhankelijk advies. Dit wordt gezamenlijk met onze klankbordgroepen van boeren en telers besproken. Dan gaat het ook om duurzaamheidsinvesteringen en hoe die terug te verdienen zijn. Dat is iets wat per keten verschilt, zoals ook de dynamiek in elke keten verschilt.

‘Bij varkensvlees is het gebruikelijk om met de wereldmarktprijs te werken. Dan ben je wel afhankelijk van wat er in China gebeurt. Wij hebben voorgesteld om daarvan af te stappen. Maar onze varkenshouders wilden ook wel meer zekerheid, maar toch ook kunnen profiteren bij een stijgende marktprijs. Dus doen we dat half-half, waarbij de prijs voor de helft is vastgelegd. Zo kijken we elk kwartaal of er tussentijds iets met de voercompensatie gedaan moet worden.

‘Ook in andere ketens werken we altijd in overleg. Omdat het aanbod Nederlandse tomaten door de hoge energieprijs nu te klein is, zijn we in overleg met de telers tijdelijk overgestapt op bijvoorbeeld Spaanse.’

Zouden boeren vaker met eigen concepten en producten moeten komen?

‘Voor een individuele boer of teler is het heel moeilijk om met een concept te komen. Dan wordt het vaak een superniche. Voor het bij elkaar brengen van partijen zie ik een rol voor de landbouworganisaties en de recent opgestarte leergang Waardecreatie in Voedselketens.

‘Bij boeren leeft wantrouwen, ontstaan in de afgelopen decennia. Ze zijn best vaak teleurgesteld door wijzigend beleid, een harde opstelling van inkooporganisaties en een switch van afnemers naar goedkopere concurrenten.'