Arne Bac: 'Gewasbescherming, arbeid en klimaat zijn dé thema's in 2023'

Nog relatief veel ondernemers kunnen opgelucht ademhalen, zegt Bac. 'Uiteraard hebben meer bedrijven het besluit moeten nemen om te stoppen, wat tot moeilijke keuzes en ongetwijfeld verdriet heeft geleid. Aan de andere kant, de grote vraaguitval die was voorspeld, heeft niet plaatsgevonden en de productprijzen zijn redelijk op peil gebleven.'

Als energieneutraal bedrijf ben je niet meer uitwisselbaar met importproduct uit Spanje of Noord-Afrika

Arne Bac, sectormanager Rabobank

De verhouding van gasinkoop versus elektraverkoop was goed, stelt de sectormanager van de Rabobank. 'De hoge energiekosten konden daardoor enigszins worden gecompenseerd. Ondernemers waren onzeker of ze het thema energiemanagement goed onder de knie zouden krijgen, maar daar zijn ze goed in geslaagd.'

'Hoewel velen nog altijd gespannen zijn, hebben tuinders in 2022 ook gezien dat extreme situaties beheersbaar zijn. Nu is een dalende trend zichtbaar in de energieprijzen en dat geeft wat rust. Ik sprak onlangs een tuinder die aangaf dat energiemanagement met de dag makkelijker en overzichtelijker wordt. Er zijn veel ondernemers die met dat gevoel het nieuwe jaar in zijn gegaan.'

'Nee, dat verwachten wij niet. In tijden van tekorten zullen meer tomaten uit Spanje of Noord-Afrika worden gehaald, maar die landen beleveren Nederland in de zomermaanden niet. Ik verwacht eerder dat we een verschuiving in de seizoenen gaan zien. Dat betekent dat de consument eraan moet wennen dat bepaalde Hollandse producten niet meer jaarrond beschikbaar zijn. Denk aan Nederlandse aardbeien met kerst. Dat zullen voorlopig vooral Portugese of Spaanse aardbeien zijn.'

'Ook dat valt mee. Voor de groenteteelt zijn Spanje en Noord-Afrika de grootste concurrenten. Maar de kwaliteit van het Nederlandse product is beduidend beter, vooral als je kijkt naar de CO2-voetafdruk. Als we dit jaar markten verliezen, dan verwacht ik dat we die in de toekomst terug kunnen winnen.

'Wat betreft bloemen en planten is Nederland wereldwijd de belangrijkste leverancier. Er is wel wat import vanuit Afrikaanse landen en Midden-Amerika, maar wij zien niet dat die landen anticiperen op eventuele tekorten vanuit Nederland. Dus ook op de wereldwijde sierteeltmarkt verwachten we niet dat het effect groot is. We gaan ervan uit dat de lagere productie op hoofdlijn zal aansluiten bij de verminderde consumentenvraag.'

'Arbeidsbeschikbaarheid is een onderwerp waar tuinders voldoende aandacht aan moeten besteden. Nederlandse bedrijven hebben veel Poolse medewerkers in dienst en in Polen zijn nu veel Oekraïners aan het werk. De vraag is of dat na de oorlog zo blijft. Je merkt dat in heel Europa wordt geconcurreerd om de laatste hand. Daarom wordt het prijsinstrument ingezet. Om minder afhankelijk te worden van arbeidskrachten uit buitenland is het essentieel dat ondernemers zich verdiepen in de mogelijkheden van automatisering en robotisering op hun bedrijf. Als je dat niet doet, heb je in de toekomst een probleem.

'Ten tweede moeten tuinders het thema gewasbescherming niet onderschatten. Er moeten dit jaar weer grote stappen worden gezet en dat maakt de teelt niet gemakkelijker. In sommige gevallen betekent het krimpende middelenpakket zelfs dat tuinders hun teelt opnieuw moeten uitvinden.

'Het krimpende middelenpakket hangt uiteraard samen met de klimaatdoelstellingen. Dat is een derde agendapunt voor 2023. De sector heeft het afgelopen jaar een flinke reductie gerealiseerd als het gaat om klimaatimpact, maar dat betekent niet dat de ambitie voor bijvoorbeeld 2030 al is behaald. Daarbij moeten ondernemers beseffen dat er maatschappelijk steeds meer discussie is over de nut en noodzaak van bepaalde tuinbouwgewassen in combinatie met hun energie-input. We moeten voorkomen dat ook Fransen, Duitsers en Engelsen er zo over gaan denken. Kortom: verduurzaming blijft ook dit jaar een speerpunt.'

'We hebben hard moeten lobbyen voor deze regeling. Het is een manier om ondernemers door het huidige, diepe financiële dal te helpen en hen vervolgens te ondersteunen bij het zetten van stappen in de energietransitie. De hoge energieprijzen verdwijnen niet zomaar. De borgstellingsregeling kan ervoor zorgen dat dit voor bedrijven geen showstopper wordt.'

'Ja en nee. Technisch gezien is de ambitie goed haalbaar, maar de mogelijkheden verschillen per regio. In Zuid-Holland is geothermie bijvoorbeeld veel beter beschikbaar dan wanneer je een solitair bedrijf in Noord-Holland of Gelderland hebt. Daarom verwacht ik dat bedrijven in gebieden waar de energietransitie minder goed haalbaar is, ervoor kiezen andere teelten te zetten. Denk aan teelten die een lagere klimaatimpact hebben.

'Tegelijkertijd vind ik wel dat iedere glastuinder deze doelstelling als een kans moet zien. Het is een manier om je bestaansrecht te legitimeren. Je bent als energieneutraal bedrijf namelijk niet meer uitwisselbaar met importproduct uit Spanje of Noord-Afrika. Je zet zo onder je bedrijf een belangrijker pijler om er over tien jaar ook nog te zijn.'

'Denk niet alleen aan klimaatneutraal worden, maar heb ook aandacht voor energieleverend zijn. De kas is een grote warmtecollector. Er wordt veel meer warmte geoogst dan dat er in de kas wordt verbruikt. Die warmte kunnen tuinders verwaarden richting anderen zoals de industrie of de bebouwde omgeving. Daar zie ik een enorme kans.'

'Wij willen ondernemers blijven helpen hun dromen te verwezenlijken. Daarom kijken we kritisch naar ons financieringsbeleid. We willen niet alleen maar rentekortingen of ruimere looptijden bieden, we zoeken naar manieren op standaardoplossingen te bieden op energievraagstukken. Daarnaast willen we bedrijven die in energievraagstukken en emissiereductie willen investeren, blijven helpen om een stap verder te zetten. Dit is echt nodig om de sector in de benen te houden.'