Boodschap 'groente is gezond' heeft klein bereik

In de afgelopen vier jaar hebben twaalf bedrijven en vier kennisinstellingen onderzoek gedaan naar de gezondheidswaarde van groenten en fruit. Met het topsectorproject 'De waarde(n) van groenten en fruit' hebben zij onder andere ontdekt dat het eten van groenten en fruit al binnen uren een positief effect heeft op het menselijk lichaam. Verder zijn er methoden ontwikkeld om inhoudsstoffen van groenten te meten en zijn zulke stoffen bij tomaat en kool in kaart gebracht.

Dat groenten en fruit gezond zijn, is al langer bekend. De sector probeert deze wetenschap al vele jaren te benutten bij het aan de man brengen van de producten. Als mensen maar genoeg groenten en fruit eten, bespaart dat ziektekosten, is de gedachte. Om het gezonde imago van groenten en fruit te verstevigen, onderzoekt de sector de mogelijkheden om gezondheidsclaims aan groente- en fruitsoorten te plakken.

Maar heeft de boodschap dat groenten en fruit gezond zijn wel het gewenste effect? Voelen mensen zich hierdoor geroepen er meer van te eten? Dijkstra heeft zo haar bedenkingen. Ze onderzoekt het eetgedrag van consumenten.

Verschillen tussen bevolkingsgroepen

De werking van de boodschap is maar beperkt, stelt Dijkstra. Vooral hoger opgeleiden en mensen met een hoger inkomen zijn volgens haar vatbaar voor de positieve berichten. Bij andere bevolkingsgroepen lijken deze aanzienlijk moeilijker aan te komen.

Als voorbeeld haalt Dijkstra een onderzoek aan dat ruim twee jaar geleden is gehouden onder adolescente meisjes in Amsterdamse achterstandswijken. 'McDonald's Is Good for My Social Life' is de titel van het rapport. Daarin staat dat deze meisjes, die vrijwel allemaal kampen met overgewicht, wel weten dat groenten en fruit gezond zijn, maar dat gegeven aan zich voorbij laten gaan.

'Ik leef nu'

'Het is het niet waard om gezond voedsel te eten dat niet lekker is, omdat ik nú leef', is een argument van diverse meisjes om ongezond te eten. 'Kip is hét leven', klinkt het. En: 'Waarom zouden we gezond eten kopen dat duur is en nauwelijks in de wijk wordt aangeboden. Een chillikip kost 1 euro en een salade 4 euro.'

Het onderzoek toont verder aan dat de meisjes meerdere keren per week in de supermarkt snacks en zoetigheid kopen en fastfoodzaken bezoeken. De 'kapsalon' en gefrituurde kip zijn populair. Bij McDonald's zitten ze altijd aan dezelfde tafel, waar de wifi het sterkst is en vanwaar zij goed kunnen zien wie er binnenkomt.

Volgens Dijkstra eten mensen geen groenten en fruit omdat ze het niet lekker vinden, ze het 'moeten' eten, ze het gedoe vinden en het niet beschikbaar of te duur is. De assistent professor zegt dat het gezondheidsaspect van groenten en fruit niet hét argument is voor een groot deel van de bevolking om het te consumeren. 'Het is geen heilige graal, er is meer voor nodig.'

Keuze makkelijker maken

Gemiddeld maken consumenten tweehonderd voedselkeuzes per dag, waarvan 70 procent impulsief gebeurt. 'Dit betekent dat als je meer groenten en fruit wilt verkopen, je het ook in grotere getale moet aanbieden', aldus Dijkstra. Op de winkelvloer de keuze voor groenten en fruit automatisch gemakkelijker maken, zoals in het project 'Ga voor kleur lab', drijft de verkoop eveneens op. Tijdens dit project werden consumenten in de winkel indirect aangemoedigd groenten en fruit aan te schaffen.

De Amsterdamse onderzoeker pleit voor gezonde schoollunches. In tegenstelling tot veel andere Europese landen, kent Nederland deze nog niet. De praktijk leert dat kinderen hierdoor meer groenten en fruit gaan eten, vooral in de lagere klassen. 'Begin jong met aanbieden', is daarom een advies van Dijkstra.
Plannen voor het aanbieden van gratis schoollunches in kwetsbare wijken zijn er wel in Nederland. Alhoewel die gevoed worden door de hoge inflatie van dit moment en niet zozeer door het gezondheidsaspect.

Lagere prijs

De markt voor groenten en fruit heeft ook te kampen met die inflatie. Volgens Dijkstra hebben een lagere prijs voor groenten en fruit en een hogere prijs voor ongezonde voedingswaren een gunstig effect op de verkoop. De huidige geldontwaarding speelt groenten en fruit min of meer in de kaart.

Het inflatiecijfer van fruit ligt voor het afgelopen jaar op 5 procent, die van groente op 10 procent. Voor alle voedingsmiddelen zijn dit de laagste cijfers. De inflatie voor olie en vetten ligt bijvoorbeeld op 35 procent en die van vlees op een kleine 14 procent, laten cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek zien.

Een lagere prijs voor groenten en fruit is in deze tijd van inflatie belangrijk voor consumenten, toont onderzoek aan dat is uitgevoerd in opdracht van GroentenFruit Huis. In 2022 is het aandeel van prijsvechters, zoals Aldi, Lidl, Bobni en Dirk, in de verkoop gestegen naar 22,5 procent. Groentewinkels sleten minder waar.

Minder biogroenten en -fruit verkocht

Volgens Wilco van den Berg, marktdeskundige bij GroentenFruit Huis, is de verkoop van biologische groenten en fruit gedaald. En consumenten shoppen vaker bij verschillende supermarkten voor aanbiedingen.
Een gewenste lagere prijs voor groenten en fruit is wel op komst. De regering heeft besloten de btw erop af te schaffen. Den Haag verdiept zich nu in de vraag welke producten hier precies voor in aanmerking komen. De verwachting is dat het nultarief op zijn vroegst in 2024 ingang vindt.

De consumptienorm voor groenten en fruit ligt volgens het Voedingscentrum op 450 gram per dag, waarvan 250 gram groenten en 200 gram fruit. Gemiddeld eten Nederlanders 300 gram groenten en fruit. Van de Nederlandse volwassenen haalt 16 procent de 450 gram. Het gaat vooral om de groep met hoogopgeleiden en mensen met hoge inkomens. De doorsneeconsumptie in Europa ligt op 350 gram.