Probleemonkruid knolcyperus vergaat niet

Meerjarige behandeling van knolcyperus is nodig om het onkruid volledig aan te pakken. Een jaar na elektrofysische bestrijding is nog geen forse reductie zichtbaar. Na drie of meer behandelingen met elektrocutie is wel een aanzienlijke vermindering van het onkruid te zien. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een onderzoek naar de bestrijding van knolcyperus.

Emiel Elferink, lector duurzaam bodembeheer bij Van Hall Larenstein, presenteerde de resultaten onlangs op een symposium over knolcyperus in het Friese Oosterwolde. 'De elektrofysische bestrijding heeft geen zichtbaar effect op het bodemleven', zegt hij. 'Dat geldt voor zowel de aanwezigheid van wormen als de bodemconditie.'

Veld- en laboratoriumproef

Van Hall Larenstein voerde in 2021 een veld- en laboratoriumproef uit. De veldproef vond plaats op negen percelen op vijf locaties, verspreid over Nederland. Van vijf percelen waren de gegevens betrouwbaar genoeg om te interpreteren.

Hierbij zijn twee monsters genomen op gras-, en twee op maisland. Daarnaast is er één akkerbouwperceel beproefd. Alle vijf percelen zijn zandgronden. Opvallend is dat na één elektrocutiebehandeling het aantal planten en de bedekkingsgraad van knolcyperus juist toenemen.

EC-gehalte

Elferink: 'Elektrocutie triggert het EC-gehalte in de plant. De zoutstress lijkt de groei te stimuleren. De ondiepe knolletjes reageren sneller dan de diepe knolletjes. Na het eerste behandelingsmoment troffen we geen dode knolletjes aan.'

Volgens de lector duurzaam bodembeheer namen de vitaliteit van de plant en het aantal knolletjes na de derde behandeling pas echt af. 'Toen kwamen er nog wel planten op, maar stagneerde de ontwikkeling snel. Na de vierde behandeling was er geen plant- en knolontwikkeling meer te zien.'

497 officiële teeltverboden

Uit gegevens van BO Akkerbouw blijkt dat er op 1 januari 2022 497 officiële teeltverboden door knolcyperus in Nederland zijn. Maar dat is volgens middelencoördinator Bert Waterink het topje van de ijsberg. 'Het wordt onder de pet gehouden of boeren willen het niet weten.'

Het areaal officiële besmettingen beslaat 740 hectare. Hiervan ligt 296 hectare in Limburg, 223 hectare in Noord-Brabant en 80 hectare in Drenthe. Alleen in Groningen en Utrecht zijn geen officiële teeltverboden bekend. 740 hectare is fors meer dan in 2000. Destijds was er ongeveer 280 hectare geregistreerd met een teeltverbod.

Bollenteelt

Vooral de laatste tien jaar is het aantal teeltverboden hard toegenomen. Vanaf 2012 piekt het. Volgens Waterink komt dat onder meer door de reis van de bollenteelt. Zo huren bollentelers in Noord-Holland steeds vaker percelen in delen van het land waar weinig bollen worden geteeld. Daar waar de grond maagdelijk is voor bollenteelt.

'Bij transport van uitgangsmateriaal kunnen pitjes meekomen. Die kunnen lang overleven. Ook de vermeerdering kan hard gaan. Tweehonderd planten kunnen achtduizend pitjes produceren', meldt Waterink. 'Een knol is meer dan twintig jaar levenskrachtig.'

Machines en werktuigen

Andere belangrijke vectoren van knolcyperus zijn machines en werktuigen, grond, compost, afval en vogels. Ook zeef- en spoelgrond kunnen leiden tot besmettingen.

Door het onkruid zijn er volgens Waterink diverse risico's in de sector. Hiermee doelt hij onder meer op imagoschade, wat de exportpositie van Nederland kan beïnvloeden. Voor boeren is de introductie van knolcyperus een risico voor de verspreiding en vermeerdering op het bedrijf. Daarnaast kan het onkruid leiden tot afkeuring van het product. Bij een officiële besmetverklaring gelden er diverse maatregelen.

Krimpende middelenpakket

Door het krimpende middelenpakket is knolcyperus lastig met chemie te bestrijden. Alleen in mais is het onkruid met een herbicide nog chemisch aan te pakken.

Op een braakliggend perceel mag knolcyperus worden bestreden met glyfosaat. Bij een puntbesmetting noemt Waterink de optie om een stuk tot 70 centimeter diep af te graven, maar dat is op grote schaal minder interessant. 'Directe doding door het perceel onder anaerobe omstandigheden te brengen is zeker in het teeltseizoen kostbaar en daar is een lage temperatuur voor nodig.'

Zorgen

Vooral in het zuiden van het land zijn er zorgen over de toename van het aantal en de omvang van besmettingen. Ook ligt herbesmetting vanuit overige terreinen, zoals bermen en sloten, op de loer.

Een meldplicht is niet verplicht bij de vondst van knolcyperus, maar wel bij wijziging van eigenaar of gebruiker van het perceel. Ook moeten telers het melden aan een toezichthouder of loonwerker. Waterink: 'De huidige meldplichtregel werkt een effectieve aanpak van knolcyperus tegen. BO Akkerbouw werkt aan verbetering van het beleid.'

Regeling plantgezondheid

De huidige maatregelen staan in de Regeling plantgezondheid beschreven. Het teeltverbod geldt sinds 2006 voor alle akkerbouwgewassen. Dit wordt alleen opgeheven na drie opeenvolgende knolcyperusvrije jaren of direct nadat de besmetting is afgegraven of fytosanitair verantwoord is afgevoerd.

Als het teeltverbod is opgelegd, moet knolcyperus worden verwijderd en vernietigd voordat vier of meer bladeren zichtbaar zijn of zich ondergronds knollen hebben ontwikkeld. Verder moeten werktuigen direct na gebruik vrij worden gemaakt van aanhangende grond en planten.