Te hoge eisen leiden volgens Remkes tot afbreuk landbouwsector

In de rapportage 'Wat wel kan' gaat Remkes kort in het op perspectief voor de land- en tuinbouw. Hij beschrijft onder meer de uitgangspunten die nodig zijn om dat perspectief te bieden, zoals een duidelijke overheidsvisie op ruimtelijke ordening. Verder stelt hij dat de ondernemer zelf een verantwoordelijkheid heeft om goede keuzes te maken voor zijn bedrijfsvoering. De overheid is nodig om coördinatieproblemen in de markt op te lossen en om te faciliteren.

Remkes noemt een aantal uitgangspunten voor toekomstig beleid: Nederland moet voldoende voedsel kunnen produceren om zelfstandig de eigen bevolking te kunnen laten groeien, Nederland zal een exportland blijven en Nederland heeft boeren nodig om te helpen met natuurbeheer. Tegelijkertijd stelt hij dat Nederland geen toename wil van wat hij noemt 'fabriekslandbouw' in gesloten systemen zonder weidegang. Vermindering van de veestapel is geen doel op zich, stelt Remkes, maar het lijkt onvermijdelijk.

De waarschuwing die Remkes daaraan toevoegt, is dat te hoge eisen of een te snelle afbouw van de landbouw leidt tot een 'waterbedeffect'. Door ondoordacht handelen kan de productie verplaatsen naar delen van de wereld die minder hoge standaarden halen. Te snelle verhoging van de eisen kan volgens Remkes ook leiden tot een toename van intensieve landbouw, waarbij met technologie emissie wordt opgevangen en weggezogen. Dat is volgens hem niet de bedoeling.

Verdelen in zones

De insteek van Remkes is dat alle opgaven op het gebied van klimaat, water, bodem, gezondheid, dierenwelzijn en cultuur ertoe leiden dat er plekken zijn waar specifieke vormen van landbouw niet meer kunnen. Dat betekent volgens hem ook dat er veel locaties zijn waar die vormen wel goed passen.

Remkes geeft een voorzet in de lijn van 'Duurzaam Evenwicht'. Dat wil zeggen dat hij Nederland in vier zones verdeelt.
1. Groene gebieden voor Natura 2000 waar alleen kleinschalige biologische landbouw nodig is.
2. Rode gebieden voor hoogproductieve landbouw.
3. Oranje gebieden voor kwetsbare natuur met natuurinclusieve landbouw.
4. Gele gebieden, de overgangsgebieden rondom Natura 2000.

De zonering zal niet van de ene op de andere dag plaatsvinden, maar stapsgewijs, met stimulering van verplaatsingen. De menselijke maat bij deze zonering is van belang, stelt Remkes. Een Friese boer kan misschien prima verder boeren in Zeeland of vice versa, maar de culturele en sociaal-maatschappelijke mogelijkheden van zo'n verplaatsing spelen ook mee, schrijft de bemiddelaar. Het voordeel van zonering is dat productieclusters worden versterkt met ketens van verwerkers, toeleveranciers en vervoerders.

Vertrouwen herstellen

In het rapport 'Wat wel kan' doet Remkes ook aanbevelingen over hoe het vertrouwen tussen overheid en boeren kan herstellen. Zo zou de stikstofaanpak breder moeten worden aangevlogen. De aanpak is nu te veel gefocust op ecologisch herstel en juridische houdbaarheid. Terwijl maatschappelijke, economische en agrarische factoren ook van belang zijn.

In de aanpak moet ook meer aandacht zijn voor de menselijke maat. Er kan niet voor ieder individu een aparte regeling komen, maar hoe regelingen uitwerken op het boerenerf is wel van belang. Lokaal kan beter op dat individuele belang worden ingespeeld. Bijvoorbeeld door een snelle aanpassing van bestemmingsplannen zodat een ondernemer een andere bedrijfsactiviteit kan ontwikkelen.

Het herstel van vertrouwen begint met goed luisteren en inhoudelijk antwoorden. Remkes schrijft dat de overheid een belangrijke verantwoordelijkheid heeft voor een open en reëel overlegklimaat. Dat er een 'onafhankelijk voorzitter' moest worden ingeschakeld, onderstreept volgens hem de tekortkomingen op dit vlak.

Met één mond spreken

Een soortgelijke boodschap heeft Remkes ook voor de boerenorganisaties. Die zouden aan kracht winnen als er meer met één mond wordt gesproken, concludeert hij. De veranderingen in de sector hebben geleid tot versnippering. Door de hevige protesten werden gematigdere opvattingen overschaduwd door heftigere standpunten. Dat boeren die overwegen hun bedrijfsvoering aan te passen door sommige collega's worden geïntimideerd, noemt Remkes 'zorgelijk'.

Remkes ziet de denkrichting die hij in zijn rapport uiteenzet als een aanzet tot een breed gedragen landbouwakkoord. 'Ik beveel aan dat dit proces spoorslags in gang wordt gezet, onder regie van het kabinet.'