Melkveehouder Franzen: 'Shoppen op Marktplaats is een sport'

In de stal staan twee Lely A5-melkrobots, het zijn blinkende nieuwe exemplaren. Maar dat is wel zo'n beetje het enige dat Edwin Franzen uit Ouderkerk aan de Amstel nieuw kocht. De vorige melkrobots (Lely A2) waren tweedehands, het waren degelijke exemplaren waar hij elf jaar lang plezier van had.

De Noord-Hollandse melkveehouder is een bescheiden man. Praktisch, creatief en oplossingsgericht. Wat zijn ogen zien, maken zijn handen. Van afgeschreven betonplaten waar hij via zijn zwager aan kon komen, bouwde hij een sleufsilo. Een kapotte koeborstel gooit hij niet weg. 'Via Marktplaats vond ik in de buurt eenzelfde exemplaar, ook kapot. Maar van twee defecte maakte ik weer een nieuwe', glimlacht hij.

Het speuren naar gebruikte materialen bespaart Franzen jaarlijks duizenden euro's. 'Het is een sport.' In maart tikte hij nog 108 tweedehands zonnepanelen met drie omvormers op de kop voor 4.000 euro. Hij legde ze zelf op het dak met hulp van een voormalig melkveehouder die zichzelf nu als zzp'er verhuurt. 'Die investering in zonnepanelen heb ik eind dit jaar waarschijnlijk terugverdiend.'

Samen met zijn vrouw Bianca runt Franzen een melkveebedrijf pal onder de rook van Amsterdam. Hemelsbreed ligt de stad op slechts 6 kilometer afstand. 'Kijk, daar zie je de skyline van de stad', wijst zijn vrouw. 'Met daar de Amsterdam Arena en iets naar rechts het ziekenhuis Amsterdam AMC.'

In hun achtertuin wonen maar liefst 1 miljoen mensen en dat merken ze goed. Het bedrijf ligt namelijk in de polder De Ronde Hoep. 'Er is geen Amsterdammer die dit gebied niet kent. Je kunt hier een rondje fietsen van 17 kilometer', aldus Bianca Franzen.

Ondanks dat de familie is omgeven door burgers, ze hebben bijvoorbeeld een piloot als buurman, horen ze van hen nooit een onvertogen woord. Integendeel, stedelingen tonen juist respect en ze zijn nieuwsgierig naar het verhaal achter het melkveebedrijf. 'Het is enorm belangrijk dat je laat zien wat je doet', zegt Franzen. Daarom is ze al dertien jaar actief met boerderijeducatie en ontvangt ze Amsterdamse schoolklassen op het erf. 'Ze komen hier met dichtgeknepen neuzen', lacht haar man. 'Maar als ze weggaan willen ze allemaal boer worden.'

Volledig grasrantsoen

De rode draad door het melkveebedrijf is soberheid en eenvoud. Aan alle kanten ademt dit bedrijf een 'lagekostensfeer'. Voor de Noord-Hollandse veehouder is daar niets bijzonders aan, hij weet niet beter. Dit past bij hem. De voerhekken, gordijnen, staldeuren, koematrassen en ligboxen vond hij via Marktplaats. 'Waarom zou ik 70 euro voor een nieuwe ligbox betalen als gebruikte exemplaren slechts 7 euro per stuk zijn?'

Ook de dakconstructie van zijn uitgebouwde ligboxenstal is tweedehands. Het kwam van een 3+1-rijige stal en Franzen bouwde het dak zelf weer op. 'Het paste precies!' Waarom moet iets gloednieuw zijn, terwijl je met een voordelig tweedehands exemplaar prima uit de voeten kunt? Het is goedkoper en duurzamer, weet hij.

Ook zijn veestapel is een afspiegeling van die nuchterheid. Terwijl de melkrobots op volle toeren draaien, wipt een tochtige koe haar kop tussen de twee melkboxen door. Het is een donkerrood dier met een lange jeugdige kop. Franzen: 'Dit is een halve Brown Swiss en al een zesde kalfskoe, dus acht jaar oud. Ze is tweespeen maar geeft nog 30 liter melk per dag. Dan vind ik het wel best.'

Makkelijke koppel

Franzens vrouw vult hem aan: 'We houden van een makkelijke koppel koeien met weinig problemen. We vragen niet het maximale van de koe, een productie van 8.000 liter is voldoende, ze is dan relaxter en kan meer aan.'

De 125 melkkoeien moeten het doen op een volledig grasrantsoen, vaarzen krijgen 's winters maximaal 8 kilo krachtvoer en koeien maximaal 10 kilo. Om het eiwit in het rantsoen beter te benutten, voert Franzen er nog wat perspulp naast. De gemiddelde melkgift op het bedrijf ligt op 8.200 kilo melk met 4,45 procent vet en 3,64 procent eiwit.

De veehouder heeft 82 hectare gras en doet al het landwerk zelf, alleen voor de bemesting met sleepslangen – hij boert op veengrond – schakelt hij een loonwerker in. Al het gras perst hij met zijn eigen pers in ronde balen. Ook hier springt zijn zzp'er weer bij. 'Elke snede krijgt een andere kleur plastic, heel makkelijk. En op onze kraan zit een speciaal snijmes waarmee ik de balen snel open.'

Leeftijd bij afvoer

Vier jaar geleden begon Franzen met het verhogen van de levensduur van zijn koeien. Hij wordt begeleid door Willem van Laarhoven van adviesbureau Valacon en draait mee in de pilot Geef-ze-de-vijf. In 2019 lag bij Franzen de gemiddelde leeftijd van het koppel nog op 4,10 jaar, nu is dat 5,07 jaar. De leeftijd bij afvoer steeg van 5,10 naar 7,02 jaar. De levensproductie bij afvoer lag in 2019 op 30.597 kilo melk, inmiddels is dat ruim 40.000 kilo.

Hoe heeft de veehouder die afvoerleeftijd zo snel weten te verhogen? 'Het is een verandering van mindset', legt Franzen uit. Vroeger hield hij standaard veel jongvee aan en bij elke nieuwe vaars moest er een oude koe uit. 'Dat zat erin gebakken. Maar nu gaan er meer kalveren weg en blijven koeien langer op het bedrijf. We benutten onze fosfaatruimte beter en besparen veel opfokkosten. Tien extra vaarzen per jaar kost je toch al snel 18.000 euro.'

Een oude koe die nog 8.000 liter geeft en goed functioneert, wisselen ze niet snel in voor een jonge vaars. 'Want', zeggen ze, 'een vaars geeft altijd minder melk. Een koe is pas in haar vijfde lactatie op de piek van haar melkproductie. Ze brengt geld in het laatje. Bovendien is een oude koe vaak prettig in de omgang en gewend aan de robot.'

Hogere diergezondheidskosten

De oudere veestapel brengt een iets hogere diergezondheidskosten met zich mee. Drie jaar geleden lag deze post bij Franzen op 0,71 euro per 100 kilo melk, nu is dat 1,17 euro. Vergeleken met de melkveebedrijven van Franzens boekhoudbureau, waar deze kostenpost op gemiddeld 1,48 euro per 100 kilo melk ligt, doet hij het goed. De dierdagdosering op zijn bedrijf is 2,13 per jaar, terwijl het Nederlands gemiddelde in 2021 op 2,4 lag, zo blijkt uit cijfers van de autoriteit diergeneesmiddelen SDa.

Het celgetal bij Franzen ligt op 170.000 cellen per milliliter, dat is 16.000 cellen lager dan het Nederlands gemiddelde in 2021 blijkt uit Qlip-analyses. Verder ligt de tussenkalftijd op 402 dagen en het inseminatiegetal op 2,25.

Niets laten versloffen

'Ik probeer zo strak mogelijk op de diergezondheid te zitten en niets te laten versloffen, want dan loop ik achter de feiten aan', zegt de veehouder. Zodra het celgetal van een koe oploopt, behandelt hij met uiermint. De celgetalmeting van de melkrobot helpt hem bij het vroegtijdig opsporen van afwijkende dieren. Bij een koe met een zeer hoog celgetal, rond 800.000 cellen, maar zonder hard kwartier brengt hij soms een knoflookbolus in. 'Dat werkt vaak goed.'

Elke maand komt de klauwbekapper om de dieren te bekappen die op honderd dagen lactatie zitten of droog gaan. Een acuut kreupele koe behandelt Franzen zo snel mogelijk zelf. Verder werkt hij sinds enkele jaren met twee droogstandsgroepen waardoor de verse koeien beter opstarten, er minder melkziekte is en kalveren sterker zijn. De dierenarts doet verder een zeswekelijkse bedrijfsbegeleiding.

Kruisingen

Voor het fokken van duurzame, sterke koeien selecteert de melkveehouder al jarenlang stieren met een goede score voor uier, klauwen, vruchtbaarheid, laatrijpheid, persistentie en gehaltes. Stieren die veel melk vererven, mijdt hij. Verder dient de betrouwbaarheid minstens 90 procent te zijn. 'Dit leerde ik van Valacon. Deze stieren hebben zich bewezen, relatief veel dochters hebben 100.000 liter gegeven.'

Franzen kruist regelmatig met andere rassen. Hij waardeert MRIJ vanwege de stevige dieren die het goed doen op een grasrijk rantsoen, Brown Swiss kiest hij vanwege hun sterke poten, klauwen en hoge gehalten. En Fleckvieh omdat het grote, stevige dieren zijn die tegen een stootje kunnen. Hij insemineert zijn koeien zelf en als een dier twee keer opbreekt, gaat ze naar de stier. Ook pinken gaan onder de stier.

De sobere en duurzame bedrijfsopzet geeft veel voldoening. Bianca Franzen: 'We hebben het strak op de rit, melken sterke koeien en besparen veel geld met onze Marktplaatsvondsten. Het loopt allemaal lekker en dat geeft een relaxed gevoel.'