Teler droogt kruiden en zaden met zon en aardwarmte

Zaad- en kruidenteler Hans van der Mheen heeft kleine en hoogwaardige producten op zijn bedrijf in het Gelderse Elburg. Op zijn 4 hectare grond staan gewassen als oregano, arnica en papaver voor de zaadproductie. Het zijn intensieve teelten, waarin de kwaliteit van belang is en het aandeel biologische afzet groeit.

Bij het bouwen van een drooginstallatie telde die kwaliteit mee. 'Voor het drogen van zaden gebruik ik veel lucht en het mag niet te warm worden om de kiemkracht te behouden', licht Van der Mheen toe.

Fachhochschule Münster

Enkele jaren geleden stapte de teler in bij een Europees Interreg-project met een subsidie voor duurzaam energiegebruik. Nederlandse drogerijen van kruiden(zaden) en andere landbouwproducten bundelden hun kennis met installateurs uit Nederland en Duitsland en met de Fachhochschule Münster.

'Het project begon in 2019 en was eind juni afgerond. De doelstelling was CO2-neutraal drogen. Met een subsidie van 66 procent uit de Interreg-pot is het gelukt om deze drooginstallatie te bouwen', zegt Van der Mheen.

Voor de teler was het vooral een opgave om de techniek voor zijn situatie te vinden. 'Dat ik zonnepanelen wilde gebruiken stond gelijk vast, maar verder was het een lange zoektocht naar het juiste ontwerp en een goede installateur en of we iets wilden met waterstof of aardwarmte', licht hij toe.

Waterstof niet toepasbaar

De techniek met waterstof bleek niet toepasbaar bij het drogen over korte periodes in het jaar en ligt wat betreft techniek en vergunningverlening moeilijk. 'Ik vroeg me af of een combinatie van aard- en zonnewarmte geschikt zou zijn. Het werd een traag besluit, waarin uiteindelijk de projectpartners me overtuigden dat dit een goede optie was', zegt Van der Mheen.

'Het ontwerp van de installatie is verder uitgewerkt met het bedrijf Rebra/Ecensy, die ook de bouw uitvoerde. Als het goed uitpakt, wil Bram Grabijn van Rebra/Ecensy meer van dit soort installaties voor de landbouw ontwikkelen.'

Computerprogramma

Grabijn schreef het computerprogramma voor de installatie, zodat de techniek schakelt op basis van buitentemperatuur, zonnestroomproductie, warmte uit de collectoren en de temperatuur van het water op 150 meter diepte in de bron. De propaanheaters maakten plaats voor duurzame energie. De bouw startte in december 2021.

De zuidelijke oriëntatie van het schuurdak levert 30 kilowatt warmte uit de collectoren. De stroomproductie van de fotovoltaïsche zonnepanelen is afgestemd op de 45 kilowatt-pompen. Bij productie van zonne-energie zonder dat de installatie erom vraagt, slaat het systeem de warmte op in de diepe bron. Dat grondwater levert weer de warmte op bij het drogen.

Warmteaccu

De aardwarmte is een buffer van duurzame energie, een 'warmteaccu' voor Van der Mheen. Omdat het water op een diepte van 150 meter maar een paar meter per jaar verplaatst, is opslag van warmte in de bron effectief.

Volgens Grabijn past een systeem als dit ook in bewaarschuren met grotere capaciteit. Het zou voor uien, aardappelen of bollen kunnen worden ingezet. 'Je hebt dan misschien wat meer boringen nodig. Hier zijn het er vier, maar je kunt het ook met tien doen.'

Geen rookgassen

Interessant is dat Van der Mheen met de nieuwe installatie geen rookgassen door het product blaast. Een warmtewisselaar zorgt voor indirecte verwarming van de lucht. In de periodes dat de teler zelf geen droogcapaciteit nodig heeft, zou hij de installatie kunnen gebruiken voor het drogen van zaden, kruiden of levensmiddelen voor derden.

Van der Mheen doet dit al voor biologisch zaadbedrijf De Bolster in Epe. 'In het najaar drogen we pompoenzaden voor hen. Die zitten in droogkisten. Het is vrij vochtig en slijmerig materiaal. Je hebt er veel lucht voor nodig en een lage temperatuur', legt hij uit.

Kruidenthee drogen

Het drogen van bermgras of fonteinkruid voor biomassaproductie kan de teler ook doen, maar dat is een vrij laagwaardige toepassing. 'Daarom doe ik liever dingen voor de humane voeding. Dat kunnen bijvoorbeeld medicinale gewassen of kruiden voor kruidenthee zijn.'

Op 9 juni was de officiële opening en presentatie van de drooginstallatie bij Van der Mheen. Hij kijkt terug op de ontwikkeling van zijn bedrijf. 'Sinds 1996 zit ik hier. Ik kocht de kruidentuin van VNK. Ik heb twintig jaar bij PPO in Lelystad gewerkt, maar zit nu fulltime in dit bedrijf. De prioriteit ligt bij de zaadteelt. Sinds ik zaad produceer voor De Bolster, ben ik grotendeels omgeschakeld naar biologisch.'

De schuur is in 2014 vernieuwd. Deze is 15 bij 25 meter met daarin de milieuvriendelijke drooginstallatie.

Nederlandse en Duitse partners

Frederik Wanink van DNL-contact legde de verbindingen tussen de Nederlandse en Duitse partners in het project. 'Ik vind dat Hans te bescheiden is over de installatie', zegt hij. 'Dit concept is compleet nieuw voor de agrarische sector. De indirecte droging door de warmtewisselaar maakt het voor mij interessant.'

De samenwerking en de financiering uit Europees geld, geld van de Duitse deelstaat en van Nederlandse provincies maken het volgens Wanink mogelijk dat de ontwikkeling van energiezuinige droogsystemen stappen maakt.

Van der Mheen moet nog wennen aan de complexe techniek van de installatie. 'Het is een proces van al doende leren', zegt hij. 'Ik kan het via mijn mobiele telefoon regelen. Ik begrijp nog niet alles, maar daarmee moet ik ervaring krijgen.'