WUR: bananenschimmel risico voor voedselzekerheid in Afrika

Hoogleraar plantenziektekunde Gert Kema van Wageningen University & Research (WUR) luidt op de website van de WUR daarom de noodklok. De Fusarium-verwelkingsziekte is in Mozambique bezig aan een opmars. Niet alleen daar zijn bananenboeren getroffen door deze schimmel, meldt WUR. Vanuit Azië verspreidde de ziekte zich het afgelopen decennium naar Zuid-Amerika en Afrika.

Na de eerste berichten in 2013 vanuit Mozambique bleef het jarenlang stil. Kema: 'De ziekte leek onder controle in Afrika, maar inmiddels weten we dat dit helaas niet het geval is.' Dat bevestigt Anouk van Westerhoven, promovendus van Kema. 'De verspreiding van de ziekte gaat door, ook bij kleine boeren en mensen met een bananenplant in hun tuin. Zij herkennen die ziekte waarschijnlijk niet en kunnen die dus ook niet bestrijden.'

Basisvoedsel

Van Westerhoven verwacht dat de bananenschimmel ook andere Afrikaanse landen zal bereiken. 'Bananen behoren tot het basisvoedsel van miljoenen mensen in landen als Tanzania, Malawi, Oeganda en Rwanda. Zij telen onder meer de Cavendish-banaan, die over de hele wereld in de supermarkt ligt. Daarnaast telen ze vaak ook andere lokale bananen.'

Het is van lang niet alle soorten bekend of ze vatbaar zijn voor TR4, de naam van de stam van de schimmel. 'Deze ziekte vormt een bedreiging voor de voedselzekerheid in die landen', waarschuwt Kema. Tegenwoordig draait het op de wereldmarkt alleen nog om de Cavendish-banaan. Met overal dezelfde banaan op de grote bananenplantages gaat de verspreiding hard.

'Overstromingen zijn desastreus voor de verspreiding van deze bodemschimmel', legt Kema uit. 'Ook kan de schimmel worden meegenomen via besmet gereedschap, grond onder schoenen en het profiel van auto's. Je houdt zo'n schimmel niet makkelijk tegen. Bij de epidemie in de vorige eeuw was alle moeite ook vergeefs.'

Veredeling

De uiteindelijke oplossing om van de schimmel af te komen, ligt volgens Kema in nieuwe resistente variëteiten. 'Dat vereist veredeling, maar eerst moeten we weten welke bananen vatbaar zijn en welke niet. Zodra TR4 ergens anders opduikt, moet er maximaal worden ingezet op het indammen van verspreiding en moet bekend zijn welke soorten nog wel kunnen worden geteeld.'

WUR en samenwerkingspartner KeyGene zijn betrokken bij een groot veredelingsinitiatief. Kema: 'We zijn zelf ook samen met Chiquita gestart om nieuwe bananenrassen te maken. Hierbij richten we ons op de grote teelten, maar alle kennis wordt ook gebruikt om lokale rassen te veredelen.'

Immuunrespons opwekken

Verder wijst hij op een studie die deze week is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Plos One. 'We hebben ontdekt hoe we een immuunrespons kunnen opwekken in Cavendish door het gebruik van een avirulente Fusariumstam', zegt hoofdauteur van het artikel en bananenveredelaar Fernando Garcia-Bastidas. 'Er is nog wel meer onderzoek nodig, maar inzicht in dit fenomeen kan bijdragen aan toekomstige oplossingen.'

Het is gevolg is dat er in Europa op termijn andere bananen op de markt zullen komen. Kema: 'Het gaat er nu niet om dat we hier straks nog een banaan kunnen eten. Het gaat in Afrika om voedselzekerheid', benadrukt de hoogleraar plantenziektekunde. 'Dat baart ons zorgen nu deze schimmel zich zo makkelijk verspreidt.'