Met ruimte en regelmaat streeft Anco Bouma naar topproductie

De boerderij van de familie Bouma ligt in het rustige gebied Egbertsgaasten en is omringd door graslanden. In de verte komt af en toe een boot voorbij. 'Dat is het kanaal naar Drachten. Ondanks de rust zitten we op 1,5 kilometer van Drachten', glimlacht Anco Bouma, die samen met zijn vrouw Germiena en zoon Hidde (20) een geitenbedrijf runt. 'Hidde loopt nu stage in Nieuw-Zeeland.'

Anco en Germiena Bouma startten in 1999 in het Friese Marsum met melkgeiten in een oude varkensstal. Een jaar later hadden ze de eerste geiten aan de melk. 'Ik wilde boer worden. Koeien was eenvoudigweg onbetaalbaar. Ik begon daarom met 150 melkgeiten. In 2006 hebben we dit bedrijf gekocht. Voor ons als jonge ondernemers was het betaalbaar', blikt Anco Bouma terug.

Voerband

Om voldoende geiten te kunnen houden, werkten de ondernemers direct met een voerband, waar met de hand het gras op wordt gelegd. 'Een voergang neemt veel ruimte in. Het voordeel van dit systeem is dat je al het gras in de hand hebt. Je ziet direct wanneer er bijvoorbeeld een schimmelplek tussen het gras zit. Dat komt gelukkig maar zelden voor', legt de geitenhouder uit.

De geitenhouders kopen dit gras aan. Ze hebben geen grond. Ze huren 30 hectare natuurland van It Fryske Gea. Het hier gewonnen hooi voeren ze aan de geiten. 'Dit geeft structuur, wat goed is voor de gezondheid. De lammeren krijgen allen hooi en brok', zegt de ondernemer.

Proti+

Daarnaast voert Bouma Proti+ over de voerband. 'In het verleden gaf ik ook weleens bierbostel, maar de bierbostel van de ene brouwerij is nog weleens anders dan van de andere. Hierdoor zag je verschil in opname. De geiten vreten de bierbostel altijd, maar ze hebben graag een constant en smakelijk rantsoen. Dat lukt hier prima mee', vindt hij.

Om tot een hoge productie te komen, heeft het bedrijf krachtvoerboxen, waarin de geiten individueel worden gevoerd. 'Het voordeel van een voerbox is dat je flexibel bent. Stel dat je extra geiten hebt, dan zet je er een extra voerbox bij', zegt de geitenhouder.

Krachtvoer

Het bedrijf heeft voor iedere 25 geiten één krachtvoerbox. 'Eigenlijk zou je volgens het advies voor iedere 35 geiten er één kunnen hebben, maar omdat we met goede geiten een hoge productie hebben, is het belangrijk dat ze voldoende krachtvoer kunnen opnemen', legt de ondernemer uit.

Dit krachtvoer is een op maat gemaakte brok, afgestemd op de graskuil. 'Het is een snel verteerbare brok, maar doordat de geiten de hele dag door eten, is dat geen probleem. Ze nemen het gelijkmatig op en zijn er niet zo snel overstuur van ten opzichte van het verstrekken aan het voerhek', zegt Bouma.

Alle geiten hebben voldoende ruimte. Terwijl een oppervlak van 1,3 vierkante meter de norm is, beschikken de geiten hier over 1,8 vierkante meter. Daarbij werkt Bouma hard aan voldoende hygiëne. Zo zijn de geiten schoon en liggen ze in een royale hoeveelheid stro. De dieren zitten in potten, die ongeveer iedere twee maanden worden uitgemest.

High Welfare Floor

In de aflammerstal heeft het bedrijf alweer vijf tot zes jaar een High Welfare Floor liggen. Deze vloer laat de urine door, weet de ondernemer. 'Het doel hiervan was om op strokosten te besparen. Maar de jonge geitjes gleden uit. Daarop hebben we hier vlas in gedaan, waarmee het probleem was opgelost.'

Ook loopt de urine uit de vloer, waardoor de stal droog is. 'Hierdoor hoef ik ook minder te stoken, wat positief is voor de energierekening, vooral nu. Je wilt niet te veel vocht in de hokken hebben. Dat is minder gezond voor de lammeren', licht de geitenhouder toe.

Besparen op strokosten

In de geitenstal werd de High Welfare Floor toegepast in een nieuw gedeelte, op de plaats waar de wachtruimte is. Dit is 30 procent van het totale vloeroppervlakte in deze stal. 'Dit deel werd altijd wat nat, omdat het als wachtruimte intensief werd gebruikt. We moesten het dan ook vaak uitmesten. Nu verversen we dit deel dagelijks met stro, waardoor we 30 procent op strokosten besparen. Het stro houdt de vloer schoon', legt Bouma uit.

'Voordeel is dat de vloer minder ammoniak geeft. Het ruikt er frisser. De vloer wordt nu ook getest bij verschillende geitenbedrijven in Noord-Brabant. Bij ons is niet gemeten. Het stro wat je eraf schuift, is ook droog. Voor het beenwerk is dit systeem ook beter. De dieren hebben hardere klauwen', constateert de geitenhouder. 'Daarbij liggen de geiten er graag, waardoor we op andere plekken minder stro nodig hebben', vult Germiena Bouma aan.

De hele stal met deze vloer ziet Anco Bouma nog niet zitten: 'Het iedere dag schoonmaken van de hele stal is te bewerkelijk.'

Witte Saanengeiten en Alpine-geiten

De ondernemer heeft vooral witte Saanengeiten en Alpine-geiten. Voor de fokkerij maakt hij alweer zeven tot acht jaar gebruik van het Triple A-systeem, een systeem dat draait om de bouw van het skelet. 'Op die manier kunnen we een beetje gericht fokken. Bij geiten zit je met grote aantallen, dan kun je niet bij iedere geit gericht een bok zoeken. Je moet het een beetje systematisch aanpakken. Doordat je met Triple A werkt, heb je minder kans op inteeltproblemen, omdat je de uitersten bij elkaar zet', legt Bouma uit.

'Als je een smalle geit paart met een ronde bok die familie is, dan heb je minder kans op problemen dan bij een smalle bok op een smalle geit die geen familieband hebben', vervolgt de ondernemer.

De laatste twee jaar worden ook de lammeren gecodeerd. Deze zijn onlangs op basis van de Triple A-code gesorteerd in acht groepen, waarbij telkens een volgens het Triple A-systeem passende bok wordt geplaatst.

Meer balans

Bouma merkt dat dit systeem leidt tot meer balans in de geiten. 'Wanneer je alleen fokt op melkproductie, krijg je smalle dieren met royale uiers. Met Triple A fok je dat eruit. Ze hebben een beter exterieur. Door eerst naar productie te kijken en vervolgens naar de code, houd je de productie erbij', zegt hij.

'We hebben een keer uitgerekend wat een geit oplevert door de geiten in te delen in vier groepen wat betreft productiviteit. De groep met de 25 procent hoogste productie komt op een gemiddeld rendement van melkproductie min voerkosten van 2,70 euro per geit per dag. De groep met de 25 procent laagste productie komt op 1,08 euro per dag.'

Hoogproductieve geiten

Het is daarom zaak om zoveel mogelijk van die hoogproductieve geiten aan te houden. Bij de beste geiten wordt ki toegepast. Hierdoor krijg je ook nieuw bloed in de geitenstapel. Bij de overige topgeiten wordt, eventueel ook kijkend naar de vader van de geit, een passende bok gezocht. Bouma doet ook aan melkcontrole, zodat hij zelf weet hoe de melkproductie is.

'Van goede bokken gebruiken we de zonen. Ook gaan enkele bokmoeders naar de ki en worden jaarlijks tachtig bokken verkocht als dekbok aan Nederlandse geitenhouders. Ook hiervoor is de melkcontrole belangrijk. Kopers willen graag bokken van hoogproductieve geiten', legt de geitenhouder uit.

Van de 650 geiten worden dit jaar 200 gedekt, normaal maar 100. 'We hebben nu een paar goede bokken waarvan ik nakomelingen wil. We dekken nu iets meer geiten dan in andere jaren', zegt Bouma.

Doormelken

De meeste geiten worden na de eerste keer aflammeren doorgemolken. 'We gaan het ondereind niet doordekken, want dat heeft weinig zin. Met selectie ga je veel harder vooruit dan met de fokkerij. Zeker nu alles duur is, moet je goed kijken wat een geit oplevert en moet je zorgen dat de minst productieven hoogproductieven worden', stelt de ondernemer.

'Door de omstandigheden constant te houden, kun je de productie er bij het duurmelken goed bij houden, ook over meerdere jaren. Ik heb het idee dat dit vooral door de omgeving komt. We hebben de stal goed geïsoleerd. In de wintermaanden is het lekker warm, op warme zomerdagen wordt geventileerd ter verkoeling. Door de constante omstandigheden geven de geiten lekker door. Dat speelt in mijn ogen een grotere rol bij het op peil blijven van de productie dan de genetische factor', zegt Bouma.